Resultaten verantwoordingsonderzoek 2020 Ministerie van Defensie

Onze conclusies

Hoewel het de minister van Defensie dit jaar gelukt een onvolkomenheid op te lossen, worstelt zij met een aantal hardnekkige problemen. Op het gebied van het beheer en onderhoud van het vastgoed zien we dit jaar niet of nauwelijks verbetering, hetgeen leidt tot ons oordeel dat hier sprake is van een ernstige onvolkomenheid. Wij zien dat de onderliggende reden van deze problemen een lange geschiedenis kent.

Budget en opdracht aan de krijgsmacht uit evenwicht

Tussen de politieke opdracht aan het Ministerie van Defensie en het beschikbare budget bestaat al enige jaren een disbalans. In ons verantwoordingsonderzoek over 2015 schreven wij: ‘Wij wijzen op de noodzakelijke balans tussen democratisch bepaalde ambities en het daarvoor beschikbare budget. [Het Ministerie van] Defensie bewaakt deze balans niet voldoende. Daardoor trekt [het Ministerie van] Defensie […] een niet vol te houden wissel op zichzelf.’

Kortetermijndenken vergroot het probleem

In ons verantwoordingsonderzoek 2017 herhaalden we deze boodschap. We schreven daarbij dat de disbalans tussen opdracht en budget leidde tot kortetermijndenken: ‘[…] de minister van Defensie [had] te weinig oog voor de financiële inpasbaarheid van de toen lopende verwervingstrajecten. Dat leidde er destijds toe dat er keuzes werden gemaakt die op korte termijn tot besparingen leidden, maar die op een later moment onvoorziene extra […] [uitgaven] tot gevolg hadden.”

In de verantwoordingsonderzoeken over 2018, 2019 en dit jaar zien we dat het Ministerie van Defensie deze kortetermijnbenadering ook voor de instandhouding van het vastgoed toepast(e). De uitgaven voor reparaties, correctief onderhoud, gingen ten koste van het budget voor het preventief onderhoud. Dat de situatie van het vastgoed daardoor onhoudbaar is gebleken zien we aan de huidige situatie van de vastgoedportefeuille.

Budget en opdracht moeten in balans

Om de disbalans tussen politieke opdracht en het beschikbare budget op te heffen bevalen wij in het verantwoordingsonderzoek over 2015 het volgende aan: ‘Waar sprake is van een tekort aan geld kan democratisch besloten worden om óf het beschikbare budget te verhogen óf de ambities aan te passen […].

De minister heeft in 2020 een stap gezet en de invulling van de opdrachten aan de defensieonderdelen laten aanpassen aan het beschikbare budget. Zij merkt daarbij intern het ministerie ook zelf op dat dit: ”niet financieel duurzaam is: we focussen vooral op de korte termijn. Met name bij het orde brengen van vastgoed en IT is dit nu al zichtbaar. Voor de langere termijn geldt dat als er niet voldoende aanvullende middelen beschikbaar komen, er meer ingrijpende keuzes nodig zijn.”

Herstel is lastige opgave

Zowel het budget verhogen als naar beneden bijstellen levert de minister een lastige taak op. Bij het vergroten van het budget zal het herstel, tijd kosten. Ook de ambities aanpassen vraagt om zorgvuldigheid. Ons onderzoek naar de eerdere bezuinigingen van het Ministerie van Defensie laat zien dat het ongewenste neveneffecten kan hebben om ondoordacht taken te schrappen of locaties te sluiten.