Meer dan 200 jaar Koninkrijk, overheidsfinanciën en de Algemene Rekenkamer

Nederland in 1814

• Grondwet Koninkrijk der Nederlanden van kracht
• Inhuldiging Willem I
• Instelling ‘Algemeene Rekenkamer’
• Koning staatkundige hoofdrol
• Weinig directe belastingen, voornamelijk indirecte belasting 

Verzorgingsstaat

• Armenzorg beperkt tot naastenliefde en liefdadigheid
• Gemeenten bescheiden rol bij armenzorg en gezondheidszorg

Kerngegevens

Onderdelen van het koninkrijk 

• Verenigde Nederlanden (afscheiding België in 1830)
• Groothertogdom Luxemburg (in Personele Unie vanaf 1815)
• Nederlands-Indië (vanaf 1815)
• Suriname (vanaf 1815)
• Curaçao en onderhorigheden (vanaf 1815)
• Sint Eustatius en onderhorigheden (vanaf 1815)

Bevolkingsomvang

• 5,5 miljoen inwoners (Verenigde Nederlanden)
• 2 miljoen inwoners (Noordelijke Nederlanden)

Staatshoofd: Koning Willem I - 1815 - 1840

Het eigen vermogen van Willem I werd in 1815 geschat op 9 miljoen euro, 25 jaar later op 91 miljoen. Tijdens zijn koningschap waren de overheidsfinanciën ondoorzichtig. Willem I meende in toenemende mate dat ministers zich daar niet mee moesten bemoeien. Het parlement had niet veel bevoegdheden. Veel grote investeringen werden buiten de overheidsbegroting om gefinancierd. De staatsschuld was enorm: 576 miljoen euro. Dat was toen 328 % van het nationaal inkomen, of 256 euro per inwoner.

Secretaris van Staat

mr. A.R. Falck 

Voorzitter Algemene Rekenkamer

Roulerend voorzitterschap (tot 1841) 

Aantal collegeleden

12 (13 vanaf 1815)

 Nederland in 1864 

• Industrialisatie
• Modernisering van de economie
• Aanleg van openbare werken
• Politiek zwaartepunt bij parlement
• Indische baten eenderde van rijksinkomsten 

Verzorgingsstaat

1874: ‘Kinderwetje’ van Samuel van Houten 

Kerngegevens

Onderdelen van het koninkrijk:

• Nederland
• Nederlands-Indië
• Suriname
• Curaçao en onderhorigheden

Bevolkingsomvang

3,4 miljoen inwoners

Bruto binnenlands product

f 872,7 miljoen (omgerekend in euro’s en gecorrigeerd voor inflatie ongeveer € 9 miljard) 

Voorzitter Ministerraad

dr.mr. J.R. Thorbecke 

Voorzitter Algemene Rekenkamer

mr. A.R. de Wendt 

Aantal collegeleden

7

Staatshoofd: Koning Willem III - 1849 - 1890

In de periode dat Willem III staatshoofd was nam de staatsschuld verder af: van 175% van het nationaal inkomen naar 81%. Het jaarlijkse begrotingstekort was bijna weggewerkt.

Nederland in 1914

• Begin Eerste Wereldoorlog
• Nederland neutraal
• Mobilisatie van het leger
• Opvang Belgische vluchtelingen
• Invoering inkomstenbelasting 

Verzorgingsstaat

• 1901 Ongevallenwet
• 1913 Invaliditeitswet
• 1919 Vrijwillige ouderdomsverzekering
• 1930 Ziektewet
• 1941 Nationale Kinderbijslagregeling

Kerngegevens

Onderdelen van het koninkrijk

• Nederland
• Nederlands-Indië
• Suriname
• Curaçao en onderhorigheden 

Bevolkingsomvang

6,2 miljoen inwoners

Bruto binnenlands product

1913 f 2,4 miljard (omgerekend in euro’s en gecorrigeerd voor inflatie ongeveer € 24,5 miljard, data 1914 onbekend)

Staatshoofd: Koningin Wilhelmina - 1890 (1898) - 1948

In de jaren dertig van de 20ste eeuw was er wereldwijd een grote economische depressie. Samen met de hoge uitgaven voor defensie leidde deze tot een stijging van de staatsschuld tot 9 miljard euro of 154% van het nationaal inkomen in 1948. De staatsschuld per inwoner was hoger dan ooit: 956 euro.

Voorzitter Ministerraad

mr. P.W.A. Cort van der Linden 

Voorzitter Algemene Rekenkamer

Mr. Th. Ph. baron Mackay 

Aantal collegeleden

 7 

Nederland in 1964

• IBM brengt mainframecomputer op de markt
• Eerste commerciële televisiezender (REM)
• Eerste televisie-uitzendingen op Nederland 2
• Invoering loonbelasting

Verzorgingsstaat

• 1941 Nationale kinderbijslagregeling
• 1949 Wet werkloosheidsvoorziening
• 1957 Algemene Ouderdomswet
• 1959 Algemene Weduwen- en Wezenwet
• 1963 Algemene bijstandswet
• 1968 Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering

Kerngegevens

Onderdelen van het koninkrijk

• Nederland
• Suriname
• Nederlandse Antillen

Bevolkingsomvang

12 miljoen inwoners

Bruto binnenlands product

f 60,7 miljard (omgerekend in euro’s en gecorrigeerd voor inflatie ongeveer € 150,5 miljard)

Staatshoofd: Koningin Juliana - 1948 - 1980

De groei van de welvaart laat zich het best weerspiegelen door de groei van het nationaal inkomen: van 6,7 miljard euro in 1948 naar 155 miljard in 1980. De bevolking nam toe van 10 miljoen naar 14 miljoen mensen. De staatsschuld daalde fors tijdens de lange periode van economische groei: van 154% naar 33% van het nationaal inkomen. Dat was, in 1980, toch altijd nog 3.000 euro per inwoner.

Premier

mr. V.G.M. Marijnen

Voorzitter Algemene Rekenkamer

L. Götzen

Aantal collegeleden

3

Nederland in 2014

• Derde economische crisis in vijftig jaar
• Stelselwijzigingen sociaal domein
• Inrichting Europese Bankenunie
• Internationale brandhaarden

Verzorgingsstaat

• Parlementaire enquêtecommissie uitvoering sociale verzekeringen (1992-1993)
• Privatisering Ziektewet door invoering Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte (1996)
• Invoering recht op ouderschapsverlof (in wet Arbeid en zorg) (1997)
• Wet werk en bijstand vervangt de oude bijstandswet (2004)
• De Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering verandert in Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (2006)
• Invoering Zorgverzekeringswet (één ziektekostenverzekering (basisverzekering) voor alle ingezetenen, ongeacht leeftijd, gezondheidstoestand of inkomen) (2006)

Kerngegevens

Onderdelen van het koninkrijk:

• Nederland
• Caraïbische gebiedsdelen (Saba, Sint Eustatius, Bonaire, Aruba, Curaçao en Sint Maarten)

Bevolkingsomvang

16,9 miljoen inwoners

Bruto binnenlands product

€ 616 miljard

Staatshoofd: Koning Willem-Alexander - 2013 - heden

Premier

Mark Rutte

President Algemene Rekenkamer

Saskia J. Stuiveling

Aantal collegeleden

3