Bekostiging voortgezet onderwijs

Onderzoek op verzoek van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Er bestaan verschillende beelden over de financiële stand van zaken in de sector voortgezet onderwijs. Volgens de vo-raad kunnen scholen nog maar net het hoofd boven water houden, volgens de Algemene Onderwijsbond (Aob) is de situatie van de sector kerngezond. De staatssecretaris van OCW verzocht de Algemene Rekenkamer onderzoek te doen naar de vraag “In hoeverre is de structurele bekostiging van het voortgezet onderwijs toereikend?” In dit onderzoek pogen wij de vraag te beantwoorden waarom sommige scholen in het voortgezet onderwijs (vo) wel uitkomen met hun geld en andere scholen niet. Het doel van dit onderzoek is: aangeven in hoeverre financiële problemen van scholen worden veroorzaakt door externe of interne factoren, en bijdragen aan de financiële toekomstbestendigheid van de sector.

Conclusies

Grote variatie in de financiële situatie

Schoolbesturen worden grotendeels via een lumpsumbedrag gefinancierd. Dat is bedoeld om schoolbesturen autonomie te geven in de manier waarop ze hun financiële middelen besteden. In de praktijk wordt de ruimte die scholen hebben beperkt door regelgeving en sectorafspraken (zoals de functiemix of beperkingen in het taakbeleid). Daardoor is het lastig om proactief in te spelen op (voorziene) kostenstijgingen. De Algemene Rekenkamer constateert op basis van onderzoek bij dertig schoolbesturen dat er grote verschillen bestaan in het benutten van de ruimte om bij te sturen. Er is een grote variatie in de manier waarop sturing en bedrijfsvoering vorm krijgen. Vaak hebben scholen met een combinatie van externe en interne problemen te kampen.

Bekostigingssystematiek sluit onvoldoende aan op praktijk

Het gaat onder meer om vereenvoudiging, aansluiting op kostenpatronen en kostenontwikkelingen, zorg voor kostendekkendheid, schoolbesturen voor de vaststelling van de formatie zekerheid geven over hun budget  en beperking van incidentele financiering. Een nieuwe bekostigingssystematiek zou financiële planning en allocatie van middelen op het niveau van schoolbesturen moeten bevorderen.

Noodzaak tot verzakelijking en professionalisering blijft

Om de sector toekomstbestendiger te laten zijn, blijft de noodzaak om in te zetten op een verdere verzakelijking en professionalisering van de bedrijfsvoering. Daarbij kunnen ook benchmarking, informatie-uitwisseling via open data, leren van best practices en opleidingen helpen.

Aanbevelingen

Wij doen de volgende aanbevelingen aan de staatssecretaris van OCW:

  • Omdat er toch inzicht gewenst is in de uitvoering op micro-en macroniveau adviseren wij de bewindspersonen van OCW om te investeren in een duurzame informatiehuishouding voor en over het voortgezet onderwijs, op basis van de principes van open data.
  • Vereenvoudig de bekostigingssystematiek, zorg voor kostendekkendheid, haal ‘perverse prikkels’ eruit, geef schoolbesturen zo vroeg mogelijk in het jaar zekerheid over hun budget en beperk incidentele financiering. Draag er zorg voor dat een nieuwe bekostigingssystematiek financiële planning en allocatie van middelen op het niveau van schoolbesturen bevordert.
  • Overleg met het veld om na te gaan waar meer flexibiliteit in wet- en regelgeving kan worden ingebouwd waardoor scholen eerder en beter kunnen reageren op voorziene kosten.

Wij doen de volgende aanbeveling aan de schoolbesturen en de sector:

  • Stimuleer professionalisering van de financiële bedrijfsvoering.
  • Investeer in benchmarking en in het uitwisselen van best practices.