Wat gebeurt er met de F-16?

De minister van Defensie heeft het parlement nog niet laten weten wat gebeurt met de F-16 toestellen, als eenmaal de JSF is ingevoerd. We kijken terug naar wat tot dusver is gebeurd met de F 16 toestellen die niet meer in actieve dienst zijn.
Van de 213 JSF-toestellen die Nederland in de loop der jaren heeft gekocht, houdt het Ministerie van Defensie goed bij wat ermee is gebeurd. We tonen een overzicht per begin 2019.

Wat is er gebeurd met de 213 F-16's die Nederland heeft aangeschaft?

Verschroot, tentoongesteld of oefenobject

Een aantal van de overige F-16 toestellen was niet langer geschikt om mee te vliegen. Zij zijn verschroot, tentoongesteld of gebruikt als oefenobject. Hierna verliest  het toestel zijn registratienummer en wordt het uitgeschreven. 

• 18 F-16 toestellen zijn verschroot, dat wil zeggen dat alle bruikbare onderdelen er vanaf zijn gestript, zoals vleugels en motoren en onderdelen die moeilijk of zelfs helemaal niet meer op de markt te verkrijgen zijn (gekannibaliseerd). 
• 12 toestellen zijn tenoongesteld bij de ingangen van de luchtmachtbases  Leeuwarden en Volkel, in het Militair Museum Soesterberg en op andere plaatsen. 
• 18 toestellen zijn gebruikt als oefenobject voor het opleiden van technisch personeel om de F-16 te leren onderhouden of voor de brandweeropleiding.  
• Van 2 toestellen is nog onbepaald wat ermee gaat gebeuren.

Verkocht

In totaal heeft het Ministerie van Defensie 58 F-16 toestellen verkocht. Als er een verkoop aan de orde is, meldt de minister dit altijd aan het parlement.  Nederland heeft F-16’s verkocht aan twee landen:

• 2006-2007: 18 stuks aan Chili
• 2008-2011: 19 stuks aan Chili
• 2008: 6 stuks aan Jordanië
• 2017: 15 stuks aan Jordanië

De verkoopopbrengst van de toestellen verschilt per transactie. De ervaringsgetallen bieden maar beperkt houvast bij de schatting van een mogelijke toekomstige verkoopopbrengst van de overige toestellen. Zo brachten de 18 toestellen die in 2007 aan Chili waren geleverd, gemiddeld € 5 miljoen per stuk op, maar de 6 een jaar later aan Jordanië maar € 3,4 miljoen. De verkochte toestellen verschillen namelijk deels in type, configuratie en technische generatie van elkaar. 

Daarnaast zijn de kosten voor het verkoop-gereed maken en het opleiden en/of ondersteunen van de aankopende krijgsmacht afhankelijk van de eisen van de koper. Bovendien brengt het in verkoopbare staat brengen en/of houden van de F-16’s kosten met zich mee. De luchtmacht kan alleen toestellen verkopen die vlieg-gereed zijn. Tot aan de verkoop moet de luchtmacht daarom kosten maken voor het behoud van de luchtwaardigheid, voor stalling, eventuele noodzakelijke modificaties,  reservedelen, gereedschappen en  onderhoud.

Operationele toestellen en logistieke reserve

In 2011 had de minister van Defensie al besloten om het aantal operationele F-16 toestellen terug te brengen van 87 naar 68 en de rest te verkopen. Dat leidde in 2013 tot de (2e) verkoop aan Jordanië, die in 2017 was geëffectueerd. In 2013 besloot de minister  van Defensie tot verdere vermindering: van de 68 resterende toestellen zouden slechts 61 als operationeel worden gerekend; de rest zou voortaan gelden als logistieke reserve. De toestellen behielden hun registratie en zouden, indien nodig, ingezet kunnen worden. Een van de doelen van deze beslissing was om het aantal vlieguren per F-16 toestel te verminderen die het toestel ging vertonen. Zo hoopte men de onderhoudskosten van dit verouderende toestel te drukken. Met 68 toestellen zou de luchtmacht het werk van 61 toestellen uitvoeren. De F-16 ging ‘in deeltijd’  vliegen.

Van de operationele toestellen zijn er 11 in de VS gestationeerd. Dat is voor het opleiden van nieuwe vliegers op de F-16: dat proces moet voorlopig nog doorgaan. De verwachting is dat naarmate de JSF instroomt, voor opleiding op de F-16 steeds minder toestellen nodig zijn. Die toestellen komen dan dus terug of worden afgestoten.

In de praktijk kunnen de toestellen die in de logistieke reserve staan niet allemaal direct de lucht in. Soms haalt de luchtmacht door tekorten onderdelen uit een of meer van deze toestellen die toch al (tijdelijk) aan de grond stonden. Dit wordt aangeduid als ‘technische tekortenverschuiving’. Daardoor ontbreken in deze toestellen steeds meer onderdelen. Dit was begin 2019 voor 2 toestellen van de logistieke reserve het geval.