Vraag naar huisartsenzorg

Naast het aanbod aan huisartsenzorg, is ook de vraag naar huisartsenzorg relevant om te bepalen of vraag en aanbod in balans zijn. Een toename aan de vraagkant kan namelijk bijdragen aan een (toenemend) tekort aan huisartsen(zorg). 

Zorgvraag wordt soms gemeten als zorggebruik, namelijk in de vorm van het aantal consulten per verzekerde of de gedeclareerde kosten. Zorggebruik hoeft echter niet gelijk te zijn aan de zorgvraag, omdat het gebruik kan afhangen van de beschikbaarheid van huisartsenzorg. Het is daardoor niet duidelijk hoeveel vraag er daadwerkelijk is naar huisartsenzorg. Daarnaast spelen inhoudelijke afspraken een rol: als er zorg vanuit het ziekenhuis naar de huisarts wordt verplaatst, blijft de zorgvraag bestaan maar komt deze nu op het bord van de huisarts. 

Het zorggebruik in aantal contacten met de huisarts is gestegen en blijft naar verwachting toenemen. In 2014 had elke Nederlander gemiddeld 4,9 keer contact met de huisarts, in 2023 5,7 keer. Dit komt neer op een stijging van 16%. Vergrijzing van de bevolking is een belangrijke oorzaak van het gestegen zorggebruik per persoon. 

Het Nivel definieert in het rapport Balans tussen vraag en aanbod uit 2018 zorggebruik als de gemiddelde gedeclareerde kosten van consulten, multidisciplinaire zorg (MDZ) en overige zorg. Het Nivel veronderstelt dat het zorggebruik per inwoner naar leeftijd per gemeente gelijk blijft, maar dat door de groei van het aantal inwoners en de veranderende samenstelling (lees: vergrijzing) de zorgvraag toeneemt in 2023 en 2028.

Uit cijfers van het CBS blijkt dat mensen met een hogere leeftijd meer (telefonische) contacten met de huisarts hebben dan mensen met een lagere leeftijd (CBS, 2021), zie figuur 11.

Het aantal contacten van patiënten met de huisarts verschilt per regio: in Limburg, Brabant, Oost-Groningen en Oost-Drenthe ligt het aantal zorgconsulten per verzekerde hoger dan gemiddeld, zie figuur 12. Dit is inclusief bezoeken aan de huisartsenpost.

In de regio’s Rijnmond, Zuid-Holland Centraal en Haaglanden ligt dat aantal op zo’n 3 à 4 keer per jaar. Bij deze data geeft Vektis wel aan dat verschillen kunnen zijn ontstaan door een ander type bekostiging, wat geldt voor de regio Westland, Schieland, Delfland en in mindere mate voor de arbeidsmarktregio Haaglanden.

Oorzaken toegenomen zorgvraag

Naast bevolkingsgroei en vergrijzing hebben (ongezonde) leefgewoonten, verbeterde technologie en meer medische mogelijkheden ook invloed op de stijging van de zorgvraag (Capaciteitsorgaan, 2022; CBS, 2023; RIVM, 2024). Het Capaciteitsorgaan verwacht hierdoor een stijging van de zorgvraag in de komende 10 jaar (Capaciteitsorgaan, 2022). Ook beleidsmatige ontwikkelingen spelen een rol: hoe meer zorg in het takenpakket van de huisarts en ondersteunend personeel komt, hoe hoger de vraag naar huisartsenzorg.

De laatste jaren hebben huisartsen en ondersteunend personeel veel taken van de tweedelijnszorg overgenomen. Ook worden patiënten sneller ontslagen uit het ziekenhuis waardoor de nazorg en monitoring door de huisarts intensiever is dan voorheen (Capaciteitsorgaan, 2022). 

Daarnaast spelen ontwikkelingen in andere domeinen ook mee. Door lange wachttijden in bijvoorbeeld de ggz komen patiënten die op de wachtlijst staan ter overbrugging van de tijd bij de huisarts (Capaciteitsorgaan, 2022).

Verwachtingen patiënten

In de beantwoording van Kamervragen geeft de minister van VWS aan signalen te ontvangen dat mensen met vragen komen bij de huisarts die geen zorgvraag betreffen, of naar de huisartsenpost bellen met vragen die geen spoed zijn. Ook dat legt druk op de huisartsenzorg (VWS, 2022b). Ook het Capaciteitsorgaan wijst op het mondiger en kritischer worden van patiënten, wat meer tijd vraagt van de huisarts (2022). In de data hebben wij geen stijging van het aantal consulten en visites per ingeschrevene buiten kantoortijd aangetroffen, zoals bezoek aan de huisartsenpost.