Resultaten verantwoordingsonderzoek 2024 ministerie van Defensie

Onze conclusies

Bij het ministerie van Defensie waren in 2024 de uitgaven € 20,1 miljard, de ontvangsten € 463 miljoen, en de verplichtingen € 31,0 miljard.

Binnen de NAVO is afgesproken dat de lidstaten 2% van het bruto binnenlands product (bbp) uitgeven aan Defensie. In 2024 voldeed Nederland met 1,79% niet aan deze NAVO-norm. Nederland ligt met een investeringsquote van 26,7% wel boven de NAVO-richtlijn voor defensie-investeringen van 20%. Mede door de elkaar snel opvolgende geopolitieke ontwikkelingen, is de druk op de minister van Defensie groot. De eerste hoofdtaak van Defensie, het beschermen van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten, wordt belangrijker. De noodzaak om de operationele gereedheid van de krijgsmacht te verbeteren neemt daardoor toe. Een aantal hardnekkige problemen belemmert echter de inzetbaarheid van de krijgsmacht. Achterliggende oorzaak is dat de bedrijfsvoering van het ministerie van Defensie niet op orde is. Die is namelijk cruciaal om de hoofdtaken van Defensie goed te kunnen uitvoeren. 

Veel inspanningen geleverd maar in de praktijk onvoldoende resultaat

De minister van Defensie heeft te maken met langdurige problemen in de bedrijfsvoering. Omdat de eerste hoofdtaak van Defensie belangrijker is geworden, heeft de minister terecht prioriteit gegeven aan het oplossen van de bedrijfsvoeringsproblemen die raken aan de operationele gereedheid van Defensie, zoals de beveiliging van militaire objecten. Dit heeft in 2024 niet geleid tot concrete verbeteringen: uit defensietesten blijkt dat belangrijke militaire objecten onvoldoende beveiligd zijn en dat het beveiligingsbewustzijn onder defensiemedewerkers nog ernstig tekort schiet. Ook uit ons onderzoek uit november 2024 naar het Netherlands Armed Forces Integrated Network (NAFIN) bleek dat de fysieke toegang tot het netwerk op Defensie-locaties onvoldoende beveiligd is. In 2024 zagen wij wel vooruitgang op verschillende meerjarig bestaande onvolkomenheden, zoals bij het inkoopbeheer. Hier zien wij dat alleen de key control interne controle nog moet worden geïmplementeerd. Er worden minder fouten gemaakt in het inkoopproces. Het is zaak dat de minister zich nog meer inspant om de onvolkomenheden op te lossen, waarbij het op orde brengen van de beveiliging van de militaire objecten topprioriteit heeft. 

Bezwaar beveiliging militaire objecten 

De beveiliging van de militaire objecten was voor het derde opeenvolgende jaar niet op orde. Dit was voor de Algemene Rekenkamer reden om op 2 april 2025 bezwaar te maken. Dit is een uitzonderlijke escalatieprocedure binnen de Comptabiliteitswet. Wij vroegen de minister om het geplande plan van aanpak af te ronden, concrete maatregelen te treffen op korte termijn en om een gedegen onderzoeksaanpak om de werking in de praktijk te testen. Op 30 april 2025 ontvingen we van de minister zijn reactie op het bezwaar. Het verbeterplan en de kortetermijnmaatregelen voldoen aan de door ons gestelde eisen. Wij zullen de uitvoering van het verbeterplan en de resultaten van de praktijktesten aandachtig volgen in ons verantwoordingsonderzoek over 2025. 

Alleen met goede sturing en beheersing kan minister de onvolkomenheden oplossen 

Net als vorig jaar constateren we dat de beheersing van het materieelbeheer niet op orde is. Er is onduidelijkheid over taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden op het gebied van de inrichting en monitoring van de bedrijfsvoering bij de Defensieonderdelen. Het beheer van munitie en cryptografiemiddelen en het inventarisatieproces moeten juist absoluut op orde zijn. In het belang van de slagkracht van de krijgsmacht is immers nodig om te weten welk materieel er is, waar het is, maar ook in welke staat het zich bevindt en of het dus gereed is. Zonder deze processen kan Defensie niet de beloofde slagkracht leveren en kan de minister de onvolkomenheden niet oplossen. Alhoewel er stappen zijn gezet, is bijvoorbeeld het munitiebeheer in 2024 te weinig verbeterd. Wij blijven aandacht vragen voor goede sturing vanuit de minister om de belangrijkste onvolkomenheden op te lossen. 

Samenvattend oordeel over de financiële informatie in het Jaarverslag 2024 van het ministerie van Defensie 

Samenvattend oordeel over de financiële informatie in het Jaarverslag 2024 van het Defensiematerieelbegrotingsfonds

Onvolkomenheden bij het ministerie van Defensie

Bestaande onvolkomenheden	2021	2022	2023	2024	Ontwikkelingen in 2024
Inkoop	✖	✖	✖	✖	►
Munitiebeheer	✖	✖	✖	✖	∥
Vastgoedbeheer	⛒	✖	✖	✖	►
IT-beheer/autorisatiemanagement	✖	✖	✖	✖	∥
Beveiliging militaire objecten		✖	✖	⛒	∥
Cryptobeheer		✖	✖	✖	►
Inventarisatie		✖	✖	✖	∥

Legenda

✖ ⛒ ► ∥

Onvolkomenheid Ernstige onvolkomenheid De minister heeft vooruitgang geboekt De minister heeft weinig tot geen vooruitgang geboekt

Voor een beschrijving van de tabel zie hoofdstuk 4 van de pdf van het volledige rapport.