Verantwoordingsonderzoek, een belangrijke taak
Op elke derde woensdag in mei legt het kabinet verantwoording af aan de Tweede Kamer over het beleid en de financiën in het afgelopen jaar. We noemen die dag Verantwoordingsdag. De Algemene Rekenkamer doet elk jaar onderzoek naar de verantwoording door het kabinet: het verantwoordingsonderzoek.
Bijna iedereen kent Prinsjesdag. De koning legt dan in de Troonrede uit wat de plannen van de regering voor het komende jaar zijn. Die plannen kosten geld. Anderhalf jaar later legt het kabinet verantwoording af aan de Tweede Kamer. Op Verantwoordingsdag, de derde woensdag in mei, komt de minister van Financiën in de Kamer uitleggen hoe het uiteindelijk écht is gegaan met de plannen en het geld in het vorige jaar.
Grondwet
In de Grondwet staat: ‘De Algemene Rekenkamer is belast met het onderzoek van de ontvangsten en uitgaven van het Rijk.’ Daarom onderzoekt de Algemene Rekenkamer voor Verantwoordingsdag of de ministers het belastinggeld van burgers en bedrijven volgens de regels hebben ontvangen en of ze het ‘zinnig, zuinig en zorgvuldig’ hebben uitgegeven.
Verklaring van goedkeuring
Voor haar onderzoek baseert de Algemene Rekenkamer zich op de jaarverslagen van de ministeries, op het Financieel Jaarverslag van het Rijk en op de rapporten die de interne accountant van het Rijk, de ADR, heeft gemaakt. De onderzoekers gaan ook op pad: ze praten met mensen bij ministeries en organisaties. En ze bestuderen andere stukken en verslagen. Over de uitkomsten van het onderzoek schrijft de Rekenkamer voor elk hoofdstuk van de begroting een apart rapport. Er is dus een rapport voor elk ministerie, maar bijvoorbeeld ook een voor het begrotingshoofdstuk de Koning en voor verschillende fondsen, zoals het Mobiliteitsfonds. Daarnaast publiceert de Rekenkamer een rapport over het totale plaatje: de Staat van de rijksverantwoording. Daarin staat onder andere een ‘verklaring van goedkeuring’. Zonder de verklaring van de Algemene Rekenkamer kan het vorige begrotingsjaar niet worden afgerond.
Meer onderzoek
De Algemene Rekenkamer onderzoekt dus of de ministers het geld volgens de regels hebben geïnd en uitgegeven. Maar dat is niet alles. De Rekenkamer kijkt ook of de ministers hun zaken op hun ministerie goed hebben geregeld. Zo kijken de onderzoekers van de Rekenkamer bijvoorbeeld of de ministeries zich wel houden aan de regels wanneer ze goederen inkopen of personeel inhuren. Want voor de overheid gelden strenge regels op dat gebied. De Algemene Rekenkamer onderzoekt ook of de computersystemen op de ministeries wel goed beveiligd zijn.
Ministers maken bovendien plannen, ofwel beleid. Daarmee proberen ze problemen op te lossen zoals files of een tekort aan werknemers in het onderwijs en de zorg. De Algemene Rekenkamer onderzoekt of het beleid van de ministers het resultaat oplevert dat zij voor ogen hadden. Want het kan gebeuren dat beleid anders uitpakt dan het was bedacht. Dan gaat er veel belastinggeld naar een plan dat niet werkt. Daar wijst de Algemene Rekenkamer de ministers dan op.
Iedereen kan op de website van de Algemene Rekenkamer lezen wat het verantwoordingsonderzoek heeft opgeleverd. Bijna alles staat erop. Bijna. Want de Rekenkamer doet ook onderzoek naar zaken die geheim moeten blijven. Dan gaat het bijvoorbeeld om zaken van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Het zou een risico kunnen zijn voor Nederland of de Nederlandse bondgenoten om die zaken te publiceren. De rapporten daarover worden dus niet op de website gezet.
Met haar onderzoek geeft de Algemene Rekenkamer inzicht aan de Tweede Kamer in hoe de rijksoverheid functioneert en presteert. Dat is een belangrijke taak.