Rekenkamer: publieke taken gebaat bij eerdere en duidelijkere keuzes AVG
De uitvoering van overheidstaken komt regelmatig in de knel, doordat uitvoeringsorganisaties privacyregels (de AVG) als obstakel ervaren. Dit kan grote gevolgen voor burgers hebben. Zo werden ouderen die onder het bestaansminimum leven er niet op gewezen dat ze recht hebben op een aanvullende uitkering, konden zorgfraudeurs makkelijker onder de radar blijven en werd belangrijke informatie over corona-uitbraken niet gedeeld. Dat zegt de Algemene Rekenkamer op basis van verschillende onderzoeken.
De Rekenkamer trekt aan de bel in een brief aan de Tweede Kamer en stelt dat problemen in de uitvoering van overheidstaken grotendeels voorkomen hadden kunnen worden als de politiek eerder duidelijke keuzes maakt over de balans tussen privacy en de uitvoering van overheidstaken. Daar biedt de AVG ook ruimte voor. Ook is het van belang dat organisaties zoals inspecties of uitkeringsinstanties hun kennis over de privacyregels vergroten. De vraag die nu vaak gesteld wordt, is of verwerking van gegevens is toegestaan, terwijl de vraag zou moeten zijn: hoe kunnen persoonsgegevens worden gebruikt en gedeeld op een manier die redelijk is en het recht van burgers op privacy respecteert?
Vooral het delen van persoonsgegevens tussen overheidsorganisaties is vaak onvoldoende wettelijk geregeld. Het parlement en kabinet zouden, wanneer zij nieuwe wetgeving voorbereiden, meer aandacht moeten besteden aan welke persoonsgegevens organisaties nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen. Nu komt men daar vaak te laat mee, als er al uitvoeringsproblemen zijn. Uitvoerende partijen hebben hierdoor soms langdurige problemen. Het opstellen van een nieuwe regelgeving kan immers jaren duren. Al in een vroeg stadium van nieuwe wetgeving moeten parlement en kabinet daarom de baten van gegevensverwerking afwegen tegen de gevolgen voor de privacy van burgers.
Een goede omgang met de AVG vraagt ook van uitvoeringsorganisaties dat zij voldoende kennis in huis hebben over de bescherming van privacy. In meerdere onderzoeken kreeg de Rekenkamer de indruk dat de benodigde gegevensverwerking ook mogelijk was binnen de bestaande regels. Soms is het nodig om bij de verwerking van gegevens wel aanpassingen te maken om de privacy van burgers te beschermen. Bijvoorbeeld door anonimisering van persoonsgegevens. Ook kreeg de Rekenkamer in diverse onderzoeken de indruk dat organisaties uit angst voor de AVG zich terughoudender opstellen dan nodig. De Rekenkamer sluit ook niet uit dat de AVG soms als gelegenheidsargument wordt gebruikt om informatie niet met andere overheidspartijen te hoeven delen.
Mede naar aanleiding van de aanbevelingen van de Rekenkamer zijn SVB en UWV een pilot gestart om mogelijke rechthebbenden toch te identificeren en aan te schrijven. Voor de aanpak van zorgfraude is regelgeving in de maak die het beoogt makkelijker te maken om informatie te delen. Het Ministerie van LNV en VWS hebben na de coronapandemie een actieplan zoönosen opgesteld met aandacht voor gegevensuitwisseling.