Gevolgen van Anti-witwasbeleid
Het witwassen van geld dat uit een misdrijf is verkregen, is een groot maatschappelijk probleem. Het anti-witwasbeleid moet dat witwassen zoveel mogelijk voorkomen. In dit beleid zijn banken aangewezen als ‘poortwachter’ om klanten te controleren en transacties te monitoren. Banken sturen meldingen van ongebruikelijke transacties door naar de Financial Intelligence Unit (FIU) voor verdere analyse. De Nederlandsche Bank (DNB) houdt toezicht op de anti-witwaswerkzaamheden van banken.
De anti-witwasaanpak kan ook leiden tot ongewenste gevolgen voor burgers en bedrijven, zoals het niet kunnen openen van een rekening of geblokkeerde transacties. De Algemene Rekenkamer doet onderzoek naar de gevolgen van het anti-witwasbeleid voor burgers en bedrijven.
Waarom onderzoeken we dit?
De Algemene Rekenkamer heeft aanwijzingen dat er sprake is van ongewenste gevolgen door het anti-witwasbeleid voor bepaalde groepen burgers en bedrijven en dat er sprake is van hoge administratieve lasten. Daarnaast zal de nieuwe Europese anti-witwasautoriteit AMLA (Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism Authority) vanaf 2027 deels het nationale toezicht overnemen en verplichte procedures voor toezichthouders gaan voorschrijven. We verwachten dat we met ons onderzoek relevante zaken onder de aandacht kunnen brengen en zo kunnen bijdragen aan de inrichting van AMLA.
De ministers van Financiën en van Justitie en Veiligheid zijn samen gezamenlijk verantwoordelijk voor het anti-witwasbeleid. Banken melden ongebruikelijke transacties van klanten bij de FIU-Nederland (Financial Intelligence Unit – Nederland) en de minister van Justitie en Veiligheid is verantwoordelijk voor de FIU. Het toezicht op banken t.a.v. witwassen wordt uitgevoerd door DNB (de Nederlandsche bank). DNB legt hierover verantwoording af aan de minister van Financiën.
De vraag is of Financiën en DNB het Nederlandse anti-witwasbeleid en –toezicht gericht op de bankensector zo inrichten dat 1) het risico op witwassen van uit een misdrijf is verkregen geld plausibel effectief wordt bestreden, en 2) dat het niet doorschiet en (selecte groepen) burgers en bedrijven daarvan negatieve effecten ondervinden.
Het anti-witwasbeleid en toezicht komt voor een groot deel voort uit EU wetgeving. In Nederland is de anti-witwaswetgeving vastgelegd in de Wwft (Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme). De Wwft geldt voor verschillende meldingsplichtige instellingen. Dit onderzoek richt zich op een daarvan, de banken.
Wat zijn de onderzoeksvragen?
Onze hoofdvraag voor dit onderzoek is:
Is het anti-witwasbeleid en het toezicht van de minister van Financiën en DNB gericht op de bankensector effectief, en staat dit in verhouding tot de gevolgen voor hun cliënten en banken zelf?
Om tot een antwoord te komen op de hoofdvraag hebben wij de volgende deelvragen:
- Wat zijn de gevolgen van het anti-witwasbeleid en –toezicht uitgevoerd door banken voor specifieke doelgroepen?
- Leidt de anti-witwasaanpak van banken, inclusief een daaruit voortvloeiende doelgroepenaanpak, tot onderbouwde en proportionele signalen waaruit potentiële witwasrisico’s blijken?
- Welke eisen op het terrein van anti-witwassen stelt DNB aan banken, en hoe wordt het toezicht in de praktijk uitgevoerd? Heeft DNB zicht op gevolgen voor specifieke doelgroepen?
- Gaat Financiën in het toezicht op DNB na of het toezicht van DNB op banken een bewezen relatie heeft met substantiële witwasrisico’s? Houdt Financiën daarbij rekening met de gevolgen voor specifieke doelgroepen en banken?
- Welke eisen ter voorkoming van witwassen volgen uit Europese regels en waar voegt Nederland aanvullende eisen toe?
Bijdragen aan dit onderzoek?
De Algemene Rekenkamer nodigt u van harte uit om informatie te delen die wij kunnen gebruiken bij ons onderzoek. We stellen uw bijdrage, mededelingen of ervaringen over dit onderwerp dan ook op prijs. Informatie kunt u delen door een mail te sturen naar bijdrage@rekenkamer.nl.
We nemen alle bijdragen in overweging en zullen deze met zorg behandelen. Houd er wel rekening mee dat u niet automatisch feedback ontvangt over uw bijdrage.