Seminar over rechtvaardigheid in het klimaatbeleid - Welkomstwoord
Welkomstwoord Barbara Joziasse bij seminar over rechtvaardigheid in het klimaatbeleid, op 5 juni 2025 in Den Haag
Dames en heren, geachte aanwezigen,
Welkom, fijn dat u er bent
De komende decennia staan Rijk, andere overheden, woningcorporaties, burgers en bedrijfsleven voor de taak om de energietransitie te realiseren. De ambities zijn erg groot en de uitvoering moet plaatsvinden in de hele samenleving.
Dat terwijl het tijdpad heel krap is en de onzekerheid over de effectiviteit van de maatregelen groot.
Hoewel er een breed gedragen consensus lijkt te zijn over de noodzaak van de energietransitie, is er wel veel discussie over de vraag wat de kosten en baten van alle uit te voeren maatregelen zijn. Wat de verdeling in de kosten is tussen overheden, bedrijfsleven en burgers.
Draagvlak in de samenleving wordt gezien als een belangrijke randvoorwaarde voor succes van de energietransitie. Dat is terecht want er komt inhoudelijk en financieel gezien veel op de burgers af.
De burger moet erop kunnen vertrouwen dat publiek geld zinnig, zuinig en zorgvuldig wordt besteed, op een terrein waarin niet altijd op voorhand valt vast te stellen wat de effectiviteit van maatregelen zal zijn.
De Algemene Rekenkamer heeft de afgelopen jaren verschillende onderzoeken uitgevoerd op het gebied van energietransitie en klimaatbeleid. In de flyers die hier liggen vindt u QR-codes die toegang geven tot de rapporten over deze onderzoeken.
De Algemene Rekenkamer onderzoekt of schaarse financiële middelen rechtmatig, doelmatig en doeltreffend worden ingezet.
De vraag die vandaag centraal staat is echter hoe wij, naast rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid, ook rechtvaardigheid een plek kunnen geven in de energietransitie.
Door rechtvaardigheid te expliciteren wordt duidelijk waar de lasten van maatregelen terecht komen. Het is een verdelingsvraagstuk. Om te zorgen dat er draagvlak ontstaat, moet transparant zijn waar de baten en de lasten terecht komen.
Graag weten hoe daarmee om te gaan. Welke burger? De belastingbetaler, de huisbezitter, de ondernemer, de toekomstige generaties?
Dames en heren,
De Algemene Rekenkamer onderzoekt sinds haar oprichting de in 1814 de rechtmatigheid van de inkomsten en uitgaven van het Rijk. Binnen de Rekenkamer hebben we een iconische foto van een oud-medewerker de heer Dietz, die – als onderdeel van het rechtmatigheidsonderzoek – de veranderingen in de nationale schuld bijhield terwijl hij – hier in deze Grootboekzaal – rustig pijp rookte. U ziet de heer Dietz hier op de slide, dit was in de jaren 50 van de vorige eeuw.
Meer dan 150 jaar lang is in dit pand alleen rechtmatigheidsonderzoek gedaan.
Tot dat wijzigingen in de comptabiliteitswet – dat is de wet die de taken en bevoegdheden van de Algemene Rekenkamer regelt – in 1976 en later in 1992 het werkterrein van de Rekenkamer uitbreidde naar doeltreffendheids- en doelmatigheidsonderzoek.
Zo’n 50 jaar onderzoeken wij bijvoorbeeld : of beleidsplannen goed zijn onderbouwd; of de uitkomsten goed worden geëvalueerd; en of burgers waar krijgen voor hun geld. Dit om het functioneren en presteren van de rijksoverheid te verbeteren.
Dames en heren,
Ik vraag me af, of wij in de beleidscyclus in de nabije toekomst naast rechtmatigheid, doeltreffendheid, en doelmatigheid ook expliciet aandacht moeten geven aan:
- de rechtvaardigheidsprincipes die de energietransitie onderbouwen en daarmee de verdeling van de kosten en baten bepalen; of
- De meer procedurele kant van het beleid, namelijk de mate waarin aandacht is geweest voor verdelingsvraagstukken bij de totstandkoming van het beleid.
De WRR heeft een goed onderbouwd rapport gepubliceerd over rechtvaardigheidsprincipes in het klimaatbeleid.
Zij bevalen aan om bij het maken van beleid vroegtijdig aandacht te organiseren voor rechtvaardigheid en de keuzes voor verdelingsbeginselen expliciet te onderbouwen.
Ik kijk uit naar onze discussies en ik hoop dat dit seminar bijdraagt dat rechtvaardigheid nadrukkelijk aan bod komt bij
- de beleidsmakers in de departementen,
- de beslissers in de Tweede Kamer, en
- de evaluatoren van beleid zoals wij.
Ik wens u allen een interessante, productieve en fijne middag!