Focus op grenscontroles
In november 2024 kondigde de minister Faber van Asiel en Migratie (AenM) herinvoering van het binnengrenstoezicht aan. Sinds begin december voert de Koninklijke Marechaussee (KMar) intensievere grenscontroles uit aan de grenzen met België en Duitsland. Om de resultaten daarvan in kaart te brengen deed de Algemene Rekenkamer onderzoek naar dit beleid. Het kabinet wil met binnengrenscontroles irreguliere migratie en grensoverschrijdende criminaliteit tegengaan. Daarmee wil het kabinet de druk op de migratieketen – waaronder de druk op de opvangcapaciteit en lokale huisvesting – verlagen. De eerste resultaten wijzen er op dat hiermee kabinetsdoelen niet sneller worden bereikt dan met de eerdere Mobiel Toezicht Veiligheid-controles (MTV). Er zijn wel meer mensen zonder papieren geweigerd bij de grens, maar het aantal aanhoudingen voor grensoverschrijdende criminaliteit daalt in vergelijking met de MTV-controles.
Meer weigeringen aan de grens, aantal aanhoudingen gedaald
Ook vóór de herinvoering van de binnengrenscontroles voerde de Koninklijke Marechaussee (KMar) al grenstoezicht uit in de vorm van MTV-controles. Deze controles vonden plaats tot 20 kilometer van de grens en de tijdsduur was beperkt. Binnengrenstoezicht vindt op de grens plaats en kan in theorie 24 uur per dag plaatsvinden. De Algemene Rekenkamer constateert dat er meer mensen bij binnengrenscontroles geweigerd zijn dan onder de MTV. Het gaat hierbij om mensen die geen papieren hebben (identificatiebewijs of visum) en/of die niet kunnen aangeven wat ze komen doen in Nederland. Hierdoor kunnen de binnengrenscontroles een grotere bijdrage leveren aan het tegengaan van irreguliere migratie dan de eerdere MTV-controles. Alle soorten aanhoudingen, ook voor mensensmokkel en documentfraude, namen in aantallen af. Alleen het aantal geconstateerde verkeersovertredingen nam toe.
Resultaten: aantal weigeringen stijgt, de rest daalt
| Mobiel Toezicht Veiligheid | Binnengrenscontrole | |
|---|---|---|
| Meer mensen geweigerd | 170 | 320 |
| Minder aanhoudingen | 285 | 216 |
| Minder asielzoekers aangetroffen | 160 | 70 |
| Geen secundaire migranten aangetroffen | 6 | 0 |
Tenslotte blijkt dat het aantal asielzoekers en secundaire migranten dat bij een binnengrenscontrole werd aangetroffen, daalde. Deze aantallen lagen altijd al laag en halveerden sinds de herinvoering van de binnengrenscontroles. In 2024 werden in Nederland in totaal 44.000 asielaanvragen ingediend. 400 mensen (0,9%) kwamen na een MTV- of binnengrenscontrole in de asielketen terecht.
Minder dan 1% van de asielzoekers komt binnen via binnengrenscontrole of MTV
| Direct bij COA of IND | Via binnengrenscontrole of MTV | |
|---|---|---|
| Asielzoekers | 43600 | 400 |
Binnengrenscontrole is geen instrument tegen asielaanvragen
Binnengrenscontrole is geen instrument tegen asielzoekers; zodra een asielzoeker asiel aanvraagt bij de grenscontroles, is hij of zij geen irreguliere migrant meer. De KMar verwijst iemand die bij een grenscontrole asiel aanvraagt bijvoorbeeld door naar een aanmeldcentrum zoals Ter Apel. Vanaf dat moment is diegene een reguliere migrant.
Geen significant effect op andere taken KMar
Volgens de minister van Asiel en Migratie heeft de herinvoering van de binnengrenscontrole geen “significant effect” op andere taken van de KMar. De Algemene Rekenkamer heeft op basis van dit onderzoek geen reden om daaraan te twijfelen. Wel kampt de KMar al langer met personele tekorten. In mei 2025 stonden ongeveer 1.050 vacatures open bij de KMar. Het personeelsbestand van de KMar bestaat op dit moment uit ruim 7.500 fte plus 400 fte aan reservisten en er zijn ongeveer 890 marechaussees in opleiding. De KMar geeft aan dat er op allerlei deeltaken tekorten zijn aan personele capaciteit. De totale uitgaven aan de KMar bedroegen in 2024 € 720 miljoen. Welk deel hiervan zij aan binnengrenscontrole besteedt kan de KMar niet aangeven.
Focusonderzoek
Dit onderzoek voeren we uit in de vorm van een focusonderzoek. Een focusonderzoek is een manier om snel onderzoeksresultaten te kunnen delen door middel van een kort, feitelijk en helder rapport met een afgebakende vraagstelling en zonder oordelen en aanbevelingen. Het onderzoek kent hierdoor een korte doorlooptijd. Zie voor meer informatie: Focusonderzoek. Wij publiceren dit onderzoek t.b.v. evaluatie van beleid en dragen daarbij feiten aan in het debat over dit beleid in het parlement.
Heeft u feedback over dit onderzoek?
Wij heten alle feedback op onze onderzoeken van harte welkom. Wat vindt u van dit rapport? Heeft u er vragen over of heeft u behoefte aan nadere uitleg? Mail ons dan op feedback@rekenkamer.nl. We nemen alle e-mails in overweging en zullen ze met zorg behandelen.