Resultaten verantwoordingsonderzoek 2024 Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Onze conclusies

Voor Buitenlandse handel en Ontwikkelingshulp (BHO) waren in 2024 de uitgaven € 3.986 miljoen, de ontvangsten € 76 miljoen en de verplichtingen € 3.336 miljoen.

De minister voor BHO heeft grote bezuinigingen aangekondigd: vanaf 2027 wordt er structureel € 2,4 miljard bezuinigd op ontwikkelingshulp. Het resterende budget na deze bezuiniging is circa € 3.124 miljoen in 2027. De minister voor BHO heeft net als in voorgaande jaren ook over 2024 beperkt zicht op de resultaten van de bestede middelen. Transparantie over doelen en het vaststellen van resultaten van beleid zijn minstens zo belangrijk als het gaat om de effecten van de aangekondigde bezuinigingen. Hiervoor is een robuuste administratie als basis van belang. Daarom is het teleurstellend dat wij bezwaar hebben moeten maken bij het financieel beheer bij het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ). De minister van BZ heeft geen goed zicht op hoeveel en welke verplichtingen hij is aangegaan, noch welke voorschotten hij precies heeft verstrekt met publiek geld. Dit heeft ook gevolgen voor de financiële informatie van de minister voor BHO. 

Nederlandse midden- en kleinbedrijf tevreden, maar resultaat van economische diplomatie is onbekend

De minister van BZ en de minister voor BHO gaven in 2024 ongeveer € 275 miljoen uit aan economische diplomatie. Diplomaten en andere medewerkers op de economische afdelingen van ambassades en consulaten faciliteren het Nederlandse midden- en kleinbedrijf (mkb) bij de start of uitbreiding van hun activiteiten op buitenlandse markten. Mkb’ers die hiervan gebruikmaken zijn (zeer) tevreden, omdat dit volgens hen ‘deuren opent’, marktkennis vergroot en toegang biedt tot lokale netwerken. Er zijn echter geen meetbare doelstellingen en de resultaten zijn onbekend. De minister voor BHO heeft daarnaast nauwelijks inzicht in hoeverre economische diplomatie bijdraagt aan het verdienvermogen van Nederland. 

Rapportage internationaal klimaatbeleid doet geen uitspraak over resultaten

De minister voor BHOS heeft tussen 2016 en 2023 ongeveer € 3,7 miljard uitgegeven aan internationaal klimaatbeleid. De periodieke rapportage die de Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) van het ministerie van BZ (BHOS, 2024) heeft uitgevoerd voor dit beleid voldoet aan de normen van de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE). IOB kon echter geen oordeel geven over de doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid als geheel. Dat komt doordat de minister de resultaten niet goed volgt en evalueert. Het is belangrijk dat de minister dit voortaan wel goed aanpakt. Dan wordt voor de minister en het parlement ook duidelijk of het geld goed besteed wordt en of de gewenste resultaten bereikt worden. 

Informatievoorziening over revolverende fondsen kan beter 

De minister voor BHO is verantwoordelijk voor 12 revolverende fondsen. De maximale bijdrage van de minister aan deze 12 revolverende fondsen bedraagt € 2,5 miljard. Revolverende fondsen hebben als kenmerk dat uitgaven uit de fondsen, zoals bijvoorbeeld leningen, na enige tijd worden terugontvangen, waarna de minister ze opnieuw kan inzetten. We hebben onderzoek gedaan naar het Dutch Good Growth Fund (DGGF) en het Dutch Trade and Investment Fund (DTIF). We constateren dat de informatievoorziening over deze fondsen aan het parlement beter kan.

Een belangrijk verbeterpunt is daarnaast dat het verantwoordings- en controlekader dat de minister heeft voor Invest International wordt herijkt. Dit is nodig zodat de minister tijdig inzicht kan krijgen in de getrouwheid en rechtmatigheid van de financiële transacties. Dat is nu niet het geval. We beoordelen de tekortkomingen als een onvolkomenheid. 

Interne beheersing ministerie van BZ niet op orde

De minister voor BHO maakt voor haar bedrijfsvoering gebruik van het apparaat van het ministerie van BZ. De (financiële) administratie van verplichtingen en voorschotten schoot in 2024 ernstig tekort. Er is vanuit het financiële systeem (SAP) geen inzicht in en controle van de verplichtingen en voorschotten mogelijk. Hierdoor heeft de minister geen goed zicht op hoeveel en welke verplichtingen zijn aangegaan, noch welke voorschotten precies zijn verstrekt met publiek geld. Hierdoor was het ook niet mogelijk om de financiële overzichten in het jaarverslag 2024 tijdig op te stellen en kon de controle daarvan niet op tijd plaatsvinden. Het jaarverslag 2024 is vertraagd opgeleverd. Bovendien was forse ondersteuning van de Auditdienst Rijk (ADR) nodig om de juiste correcties aan te brengen in de financiële overzichten. De interne beheersing is niet op orde door keuzes die de minister van BZ in het verleden heeft gemaakt voor IT-vernieuwing en door inrichtingskeuzes voor de administratie die in strijd zijn met de comptabele wet- en regelgeving. 

Bezwaar leidt tot verbeterplan 

Op 2 april 2025 hebben wij bezwaar gemaakt vanwege het financieel beheer bij het ministerie van BZ. Wij vroegen de minister van BZ en de minister voor BHO om op korte termijn een verbeterplan op te stellen. Dit plan ontvingen wij op 30 april 2025. Dit verbeterplan voldoet aan de door ons gestelde eisen en vormt een goede basis om het financieel beheer weer op orde te brengen. De bestaande ernstige onvolkomenheid bij het ministerie van BZ kan daarmee worden opgelost. In ons verantwoordingsonderzoek 2025 zullen wij de voortgang aandachtig volgen en verwachten wij de eerste resultaten te zien.

Samenvattend oordeel over de financiële informatie in het Jaarverslag 2024 van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Onvolkomenheden bij Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Nieuwe onvolkomenheden	2021	2022	2023	2024	Ontwikkelingen in 2024
Toezicht op Invest International				✖

Legenda

✖	Onvolkomenheid

Voor een beschrijving van de tabel zie hoofdstuk 4 van de pdf van het volledige rapport.