Beleidsevaluaties Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Rapport | 21-05-2025

Goede evaluaties van beleid zijn essentieel voor de verantwoording over geld en resultaten. Elke begroting bevat een Strategische Evaluatie Agenda (SEA). Dit is een overzicht van de evaluaties die de minister heeft laten uitvoeren en die nog gepland staan.

De minister van Financiën schrijft in een brief aan de Tweede Kamer van 17 december 2024 dat het de bedoeling is dat departementen vanaf 2025 jaarlijks meer inzicht geven in de opvolging van bevindingen en aanbevelingen uit periodieke rapportages. Daarnaast komt er een vast format voor de samenvatting van de periodieke rapportages. Ook moet beter duidelijk worden welk deel van de begroting de in de SEA opgenomen evaluaties afdekken (Financiën, 2024).

Voor de controlerende taak van het parlement is dit een belangrijk instrument, omdat het inzichtelijk maakt hoe het beleid is geëvalueerd op doeltreffendheid en doelmatigheid. De SEA voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHO) is te vinden in de begroting en op de website Evaluaties van het ministerie van Financiën.
De Tweede Kamer heeft ons naar aanleiding van de motie Van Vroonhoven/Vermeer gevraagd de SEA’s bij de begrotingshoofdstukken te beoordelen. Over het verantwoordingsjaar 2024 hebben we onderzoek gedaan naar beleidsevaluaties van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en naar die van de minister voor BHO.

Periodieke rapportage internationaal klimaatbeleid

We hebben onderzoek gedaan naar de Periodieke rapportage internationaal klimaatbeleid 2016-2022. Deze periodieke rapportage is opgesteld door de directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) van het ministerie van Buitenlandse Zaken en werd door de minister voor BHOS gepubliceerd in april 2024 (BHOS, 2024). We hebben de kwaliteit van de periodieke rapportage onderzocht aan de hand van de eisen voor een periodieke rapportage, zoals vermeld in de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) van de minister van Financiën.

Het totale bedrag van de uitgaven van het Rijk aan het internationaal klimaatbeleid in de periode 2016 tot en met 2022 wordt in de periodieke rapportage becijferd op een bedrag van € 4 miljard. Hiervan is circa € 3,7 miljard uitgegeven door de minister voor BHOS. Daarnaast werd ook private sector financiering gemobiliseerd met de uitgaven van het Rijk. Volgens de periodieke rapportage gaat het om een bedrag van € 3,8 miljard aan private financiering in de onderzochte periode.

Geen uitspraak over doelmatigheid en doeltreffendheid mogelijk

We constateren verder dat onderzoek naar de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het beleid expliciet aan de orde komt in de deelvragen die zijn onderzocht in de periodieke rapportage. Het bleek echter niet mogelijk voor IOB om in de periodieke rapportage voor álle onderzochte beleidsterreinen een uitspraak te doen over de doeltreffendheid of de doelmatigheid van het beleid. IOB concludeert in de periodieke rapportage dat klimaatdiplomatie in grote lijnen doeltreffend was. Of het beleid met betrekking tot klimaatadaptatie en klimaatmitigatie doeltreffend was, is volgens IOB grotendeels onbekend.

Minister geeft in jaarverslag aan dat 4 grote doelen zijn gehaald

In haar jaarverslag 2024 (BHOS, 2025) benoemt de minister de conclusies en aanbevelingen uit de periodieke rapportage van IOB. De minister geeft daarbij onder meer aan dat zij in de meeste jaren de 4 grote doelen en streefcijfers van haar beleid heeft gehaald. Op zich is dit een correcte weergave van de conclusie van IOB, maar de minister zegt hier niet bij dat het hier gaat om doelen in termen van te besteden geld. We merken op dat dit meer procesdoelen zijn en dat het behalen van deze doelen nog niets zegt over de beleidsresultaten die met het geld zijn behaald. Het gaat om de volgende doelen waar de minister aan refereert:

• Het als redelijk aandeel beschouwde bedrag van € 1,25 miljard aan uitgaven is in 3 van de 6 jaar gehaald;
• Ongeveer de helft hiervan is besteed aan klimaatadaptatie;
• Meer dan 50% van de uitgaven aan internationaal klimaatbeleid is naar lage- inkomenslanden gegaan;
• Het aandeel klimaatfinanciering dat van de private sector komt is ongeveer 50%.

Lees meer over dit onderzoek in paragraaf 3.3 (pagina 28 ) van Resultaten verantwoordingsonderzoek 2024 Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.