Uitkomst verantwoordingsonderzoek 2022
Rijk niet klaar om volgende crises op te vangen
In 2022 hield de rijksoverheid zich beter aan de regels bij de besteding van geld dan in de coronacrisisjaren 2020 en 2021. Tegelijk hebben 10 van de 12 ministeries hun financiële administratie niet op orde. Op grond van het verantwoordingsonderzoek over 2022 trekt de Algemene Rekenkamer de conclusie dat het Rijk niet klaar is om volgende crises te op te vangen.
Bij de overhandiging van de rapporten aan de voorzitter van de Tweede Kamer zei de waarnemend president van de Algemene Rekenkamer, Ewout Irrgang, dat ‘het ijs dun is, te dun’. “Als we weer in een crisis zoals de coronacrisis terechtkomen, dan is de kans groot dat we meteen wéér door het ijs zakken met het zorgvuldig uitgeven van publiek geld.”
Werk aan de winkel
Dat ministers netjes kunnen uitleggen hoe zij het belastinggeld hebben besteed, is belangrijk voor het vertrouwen van burgers in de politiek. De Rekenkamer zegt daarom dat de cijfers over de rijksverantwoording beter zijn dan een jaar geleden, maar dat er nog steeds werk aan de winkel is voor de ministers.
Want op veel ministeries gebeurt de inkoop van goederen en diensten en de inhuur van personeel niet zoals het hoort. Regelmatig maakten ministeries fouten bij aanbestedingen. Of konden ze niet aantonen dat ze de ingekochte goederen ook echt hebben ontvangen.
In de coronajaren hebben verschillende ministeries voorschotten gegeven aan bedrijven en instellingen, die zonder die steun niet konden blijven voortbestaan. Of ze daarbij de regels goed naleefden, is pas achteraf te controleren. Nu blijkt dat ministers dat niet altijd meer kunnen aantonen. Het gaat om veel geld, € 94,1 miljard aan afgerekende voorschotten in 2022. Van bijna 6% hiervan, € 5,6 miljard, is niet zeker of de regels zijn gevolgd. De Algemene Rekenkamer vindt dat ernstig. Zij erkent dat de maatregelen om de coronacrisis te bestrijden onder hoge druk tot stand kwamen. Maar het gaat over geld van burgers en bedrijven. Die mogen ervan uitgaan dat het juiste bedrag op de juiste plek terecht is gekomen.
Dit is een van de redenen waarom de Algemene Rekenkamer bij haar goedkeuring van de rijksrekening een kritische kanttekening heeft geplaatst. Zij heeft de rijksoverheid en het parlement gevraagd hier aandacht aan te schenken. En er bij de opzet van nieuwe, vergelijkbare regelingen voor te zorgen dat achteraf kan worden vastgesteld of geld volgens de regels is besteed.
Best knap
Dit is ook tijdens een crisis, die vraagt om snel handelen, niet onmogelijk. Dat heeft onder anderen de minister van SZW bewezen. Die voerde begin 2020 in 3 weken tijd een steunmaatregel in voor bedrijven, die gedurende de coronacrisis enkele malen is herhaald. De gelden die daarin omgingen kan de minister achteraf goed verantwoorden. Daarom zei waarnemend president Irrgang in zijn toespraak voor de Tweede Kamer: “Dat vinden wij stiekem best knap.”