Geslaagde Verantwoordingsdag met één bijna-ongelukje
Verantwoordingsdag is elk jaar een hoogtepunt bij de Algemene Rekenkamer. In het jaar ervoor hebben vele tientallen onderzoekers, stafmedewerkers, directeuren en collegeleden samen de 24 rapporten geproduceerd. Daarin geeft het college van de Rekenkamer een oordeel over de financiën, de bedrijfsvoering en de resultaten van het beleid bij het hele Rijk in het afgelopen jaar. De president van de Rekenkamer overhandigt op Verantwoordingsdag de rapporten officieel aan de Tweede Kamer en houdt een toespraak.
De voorzitter van de Tweede Kamer houdt het pakketje van 24 rapporten omhoog dat ze net heeft gekregen van waarnemend president Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Het is de derde woensdag in mei, Verantwoordingsdag. De 24 rapporten zijn een verslag van het onderzoek van de Rekenkamer naar hoe het Rijk heeft gepresteerd in het afgelopen jaar. “Er zit een mooie strik om!”, zegt de voorzitter van de Tweede Kamer. Wat ze niet weet, is dat de rapporten voor de Kamer en de media er die ochtend bijna niet waren geweest. De koerier die ze moest brengen was ziek.
Luchtbel op de rivier
De rapporten van de Algemene Rekenkamer zijn een reactie op de jaarverslagen van de ministers over dat afgelopen jaar. Daarin leggen de ministers onder andere verantwoording af over hun uitgaven, ontvangsten en verplichtingen, de financiën dus. De minister van Financiën brengt op Verantwoordingsdag de jaarverslagen naar de Tweede Kamer. Daar spreekt ze Kamerleden toe. Dit jaar gebruikt minister Kaag het beeld van de Surinaamse dichter Shrinivási: ‘Het leven van de mens/is als een luchtbel op de rivier/zonet nog zondoortinteld/is het plots uiteengespat.’ We moeten zuinig zijn op wat we hebben, wil de minister er maar mee zeggen. Niet alleen onze financiën moeten we voor toekomstige generaties op orde houden, maar ook de planeet.
Daarna is de beurt aan de president van de Algemene Rekenkamer. Hij vertelt over het ontstaan van Verantwoordingsdag, nog niet zo lang geleden. Hij was een jonge fractiemedewerker toen hij 2 Tweede Kamerleden, ‘Jan en Jan’, hoorde praten over een verantwoordingsdag. Het kabinet zou voortaan op een vaste dag in het voorjaar verantwoording moeten afleggen over het afgelopen begrotingsjaar. Veel mensen in politiek Den Haag dachten dat het niets zou worden, vertelt de president. Maar het is anders gelopen.
De dijk is niet sterk genoeg
Verantwoordingsdag is een belangrijke dag geworden in het politieke jaar. En dit jaar misschien nog wel extra. Het kabinet krijgt een flinke waarschuwing van de Rekenkamer: het beheer van de financiën is niet op orde. Dat heeft voor een deel te maken met de naweeën van de coronacrisis. Maar er is meer aan de hand, legt president Irrgang in zijn toespraak uit. Het financieel beheer is als een dijk die is doorgebroken. De polder is ondergelopen. Na een tijdje is de polder wel weer droog, maar dat betekent nog niet dat de dijk sterk genoeg is. Het kabinet is niet klaar voor een eventuele volgende crisis.
Na het officiële moment in de Tweede Kamer haasten waarnemend president Irrgang, zijn mede-collegelid Barbara Joziasse en hun gevolg zich naar een ander deel van het gebouw. Daar geven ze een persconferentie. De journalisten hebben eerder die ochtend al het belangrijkste, overkoepelende rapport, de Staat van de rijksverantwoording, kunnen ophalen. Dat wil zeggen, dat was de bedoeling. Want de koerier kwam dus niet op het afgesproken tijdstip opdagen met de rapporten. Een woordvoerder zorgt gehaast dat de toegestroomde journalisten het rapport in hun mail krijgen. Zo kunnen ze zich voorbereiden op de persconferentie. Verantwoordingsdag leeft op de Haagse redacties, vertelt een radiojournalist van EenVandaag. “Ik vind het zorgelijk dat het Rijk niet is voorbereid op een nieuwe crisis. Ik wil weten wat er niet goed gaat en hoe dat komt. Ik vind dat de luisteraars dat moeten weten.” De rest van de dag gaat voor de collegeleden heen met een bezoek aan de minister van Financiën en de Commissie Rijksuitgaven, een commissie van Kamerleden die zich speciaal richt op de financiële controle van de regering. Daar geven ze een toelichting op hun bevindingen. Verder spreken ze met media. Waarnemend president Irrgang is onder andere te gast bij de journalist van EenVandaag om uitleg te geven.
Aan het eind van de middag is er een borrel bij de Rekenkamer. Daar zijn alle medewerkers die hebben meegewerkt aan het verantwoordingsonderzoek. Zij ontvangen daar hun gesprekspartners bij de ministeries en andere gasten. ‘s Avonds is er een afsluitend feest voor alleen de medewerkers van de Algemene Rekenkamer, ergens in Den Haag.
Stropdassen af
De stropdassen zijn af, de hoge hakken hebben plaatsgemaakt voor sneakers. Het is tijd voor ontspanning. Ook voor de medewerkers die ’s ochtends tot hun grote schrik bericht hebben gekregen dat de koerier ziek was. De koerier die de rapporten voor de Kamer en de pers van het Lange Voorhout naar de Bezuidenhoutseweg moest rijden. Alles hebben ze bij de Algemene Rekenkamer tot in de puntjes georganiseerd en dan gaat het alsnog bijna mis. “Ik was wel even in paniek”, zegt een medewerkster van de Algemene Rekenkamer terugkijkend op de ochtend. Maar toen gooide een collega de rapporten achter in haar eigen auto en bracht ze razendsnel zelf naar de Tweede Kamer. Uiteindelijk heeft niemand er veel van gemerkt.
