Het is belangrijk dat de subsidies die Nederland van de EU ontvangt, volgens de regels worden uitgegeven en dat de burger ook kan zien dat dat gebeurt. Het gaat immers om veel geld, dat jaarlijks wordt opgebracht door burgers en bedrijven in de EU.
De ministers verantwoorden zich richting de Tweede Kamer over de besteding van geld uit de EU-fondsen in gedeeld beheer in de EU-bijlage bij de departementale jaarverslagen. De afgelopen jaren was het beeld dat de beheer- en controlesystemen in Nederland naar behoren functioneerden, en dat de uitgaven, met uitzondering van die van ELGF, wettig en regelmatig waren. Over het jaar 2024 is dat beeld nog niet duidelijk omdat een aantal fondsen (EFRO, JTF, EFMZV, ESF) gebruik maakt van de mogelijkheid om de verantwoording over 2024 met een jaar te uit te stellen.
Voor de landbouwfondsen geldt dat de situatie in 2024 is verslechterd. Zowel voor ELGF als ELFPO heeft de ADR als certificerende autoriteit een afkeurende verklaring gegeven wegens tekortkomingen in de governance-systemen. Volgens de ADR brengt de wijze waarop invulling is gegeven aan het controle - en sanctiesysteem een risico met zich voor de EU-gelden.
Meer informatie
Totaalbedragen per fonds afgerond in € mln, stand van zaken maart 2025
De EU ondersteunt de lidstaten jaarlijks met vele miljarden euro’s aan subsidies.
Gedeeld beheer
Het grootste deel van dit Europese subsidiegeld valt onder de voorwaarden van ‘gedeeld beheer’. Dit betekent dat de Europese Commissie en de nationale overheid van de lidstaten gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor het beheer en de besteding van de subsidies.
Nederland ontvangt €13,5 miljard uit fondsen in gedeeld beheer en de HVF in de periode 2021-2027
Bron: Nationaal Strategisch Plan GLB (ELGF en ELFPO), Nationaal programma EFMZVA, en de uitvoeringsverordeningen en gedelegeerde verordeningen voor de overige fondsen.
De subsidies in gedeeld beheer die Nederland van de EU ontvangt in de periode 2021-2027 zijn afkomstig uit de volgende fondsen (zie onderstaand figuur):
- het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF)
- het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO)
- het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)
- het Just Transition Fund (JTF)
- het Europees Sociaal Fonds (ESF+)
- het Europees Fonds voor Maritieme Zaken, Visserij en Aquacultuur (EFMZVA)
- het Asiel, Migratie en Integratiefonds (AMIF)
- het fonds voor geïntegreerd grensbeheer (BMVI)
- het fonds voor interne veiligheid (ISF)
De Nederlandse inkomsten vanuit bovengenoemde EU-fondsen bedroegen in 2024 ongeveer € 1,2 miljard (bron: financieel jaarverslag Rijk 2024).
Daarnaast bestond in 2022-2023 de Brexit Adjustment Reserve. Dit fonds ondersteunde ondernemers in EU lidstaten die werden geraakt door de Brexit. Het fonds is begin 2023 geëindigd.
Omdat het hier gaat om geld uit fondsen in gedeeld beheer, is Nederland mede verantwoordelijk voor een goede besteding. Het moet voor iedereen inzichtelijk zijn dat er nergens is gesjoemeld en dat er geen fouten zijn gemaakt.
Direct beheer
Nederland ontvangt jaarlijks ook geld vanuit EU-programma’s die worden beheerd door de Europese Commissie. Hier is dus niet de lidstaat maar uitsluitend de Commissie verantwoordelijk voor het goed functioneren van de beheersystemen en de controle op juiste besteding.
Het grootste deel van deze budgetten gaat naar het Horizon2020-programma (sinds 2021 omgedoopt in Horizon Europe), waarmee onderzoeks- en innovatieprojecten worden gefinancierd. In de periode 2014-2020 is volgens het Horizon2020-dashboard van de Europese Commissie in totaal voor € 5,38 miljard aan subsidies toegekend aan Nederlandse organisaties. Voor de periode 2021-2027 is volgens datzelfde dashboard tot eind oktober 2025 in totaal € 4,23 miljard aan subsidies toegekend.
Andere (nieuwe) Europese subsidies waarop Nederland aanspraak maakt, zijn afkomstig uit de Herstel- en veerkrachtfaciliteit die is ingesteld om de consequenties van de coronacrisis te verlichten. Voor Nederland gaat het tot en met 2026 om in totaal € 5,4 miljard. In het kader van het plan ‘RePowerEU’ (gericht op het verminderen van de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen) is in 2023 ruim € 750 miljoen aan het oorspronkelijke bedrag van € 4,7 miljard toegevoegd. Nederland heeft in 2024 de eerste twee betaalverzoeken voor ruim € 2,5 miljard bij de Europese Commissie ingediend. De Commissie heeft deze verzoeken positief beoordeeld. Nederland zal hierna nog 3 verzoeken indienen.
Meer informatie
De Nederlandse regering neemt haar verantwoordelijkheid voor de besteding van Europees geld serieus. Ieder jaar verklaren de verantwoordelijke ministers officieel of de euro’s die ons land heeft ontvangen uit de EU volgens de regels zijn uitgegeven. Zij doen dat op de derde woensdag in mei, als onderdeel van de verantwoordingsstukken die het kabinet aanbiedt aan de Staten-Generaal.
Tot en met het begrotingsjaar 2019 vond deze verantwoording plaats in de vorm van de zogenaamde Nationale Verklaring, die deel uitmaakte van het Financieel Jaarverslag Rijk. Sinds 2020 zijn de verklaringen opgenomen in een afzonderlijke EU-paragraaf in de jaarverslagen van de ministers die verantwoordelijk zijn voor de EU-fondsen in gedeeld beheer.
De afgelopen jaren was het beeld dat de beheer- en controlesystemen in Nederland naar behoren functioneerden, en dat de uitgaven, met uitzondering van ELGF, wettig en regelmatig waren.
Over het jaar 2024 is het beeld nog niet duidelijk. Omdat er over de periode 2021-2027 voor de meeste fondsen nog geen kosten zijn gedeclareerd bij de Europese Commissie, hebben de declaraties over 2024 voornamelijk betrekking op de voorgaande periode, 2014-2020. Voor de fondsen EFRO (minister van EZ) en JTF (ministers van EZ en SZW), EFMZV (minister van LVVN) en ESF (minister van SZW) zijn echter geen gegevens ingediend over het jaar 2024 bij de Europese Commissie. Er is bij deze fondsen namelijk gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de verantwoording met betrekking tot het laatste verslagjaar van de periode met een jaar te verlengen. Voor deze fondsen is dus nog niet bekend of de uitgaven aan de voorwaarden voldeden.
Voor AMIF en ISF is wel vastgesteld dat de beheer- en controlesystemen naar behoren functioneerden in 2024 en dat de uitgaven wettig en regelmatig zijn, zo blijkt uit de EU-bijlage bij het jaarverslagen van de minister van J&V.
Voor de landbouwfondsen geldt dat de situatie in 2024 is verslechterd. Zowel voor ELGF als ELFPO heeft de ADR als certificerende autoriteit een afkeurende verklaring gegeven wegens potentiële ernstige tekortkomingen in de governance-systemen. Volgens de ADR brengt de wijze waarop invulling is gegeven aan het controle - en sanctiesysteem een risico met zich voor de EU-gelden.
De bij de Europese Commissie ingediende rekeningen geven voor het begrotingsjaar 2023-2024 voor beide fondsen, volgens de ADR als certificeringsautoriteit, een onvoldoende waarheidsgetrouw, volledig en nauwkeurig beeld van de netto-uitgaven.
In ons rapport bij de Nationale Verklaring controleerden wij tot 2021 jaarlijks of de verklaring aan de eisen voldeed. Vanaf 2021 zijn we overgegaan tot het controleren van de totstandkoming van de EU-paragraaf in de jaarverslagen van de ministers. We doen dit als onderdeel van de controle op de totstandkoming van de bedrijfsvoeringsinformatie van de ministeries, die we jaarlijks verrichten in het kader van ons verantwoordingsonderzoek. De Algemene Rekenkamer kan, als zij dat nodig vindt, aanvullend onderzoek doen naar de rechtmatigheid, doeltreffendheid en doelmatigheid van de besteding van EU-subsidies.
Transparantie over besteding EU-subsidies: aandachtspunt
Nederland is transparant over de correcte besteding van uit de EU ontvangen subsidies, maar dat geldt niet voor de meeste andere EU-lidstaten. Het is namelijk niet gebruikelijk en ook niet verplicht dat lidstaten aan hun nationale parlementen rapporteren over de rechtmatigheid van de EU-subsidie-uitgaven in hun land. Of Europese subsidies overal in de EU volgens de regels worden uitgegeven, is daardoor helaas onduidelijk.
Wel is op Europees niveau geregeld dat elke lidstaat per EU-fonds een samenvatting van de controleresultaten aan de Europese Commissie moet sturen (een zogenoemde ‘annual summary’). Deze samenvattingen zijn niet openbaar en bovendien zijn het geen formele stukken die namens de minister of regering van het betreffende land worden opgesteld. De transparantie over de besteding van de subsidies in de EU blijft voor de Algemene Rekenkamer een belangrijk aandachtspunt.
Beoordeling EU-uitgaven door de Europese Rekenkamer
De Europese Rekenkamer beoordeelt elk jaar of de uitgaven van de EU volgens de regels (rechtmatig) zijn gedaan. Dit oordeel is nog nooit positief geweest, omdat er te veel fouten worden gemaakt bij de besteding door de EU-lidstaten. Dat betekent dat er betalingen zijn gedaan terwijl niet aan alle betalingsvoorwaarden was voldaan. Veelal hangt dit samen met de ingewikkeldheid van regelgeving.
Tot 2016 gaf de Europese Rekenkamer jaarlijks een afkeurend oordeel over de uitgaven van de Europese begroting. Geleidelijk liep echter het foutenpercentage terug: van circa 4,4% in 2014 naar circa 2,6% in 2018. Over de jaren 2016-2018 gaf de Europese Rekenkamer daarom geen afkeurend oordeel maar een ‘oordeel met een beperking’ af.
Over de verslagjaren 2019-2024 heeft de Europese Rekenkamer echter weer een afkeurend oordeel gegeven. Het foutenpercentage bij de uitgaven is gestegen van 2,7% in 2019 en 2020 naar 3% in 2021, 4,2% in 2022 en 5,6% in 2023. In 2024 daalde het foutenpercentage weer naar 3,6%. De fouten deden zich net als in eerdere jaren vooral voor bij de uitgaven met een hoog risico. Dit zijn volgens de Europese Rekenkamer uitgaven waarvoor complexe regels gelden. Dit is met name het geval bij betalingen in het kader van vergoedingen waarvoor begunstigden declaraties moeten indienen voor de kosten die ze hebben gemaakt.
Meer informatie
Europese Rekenkamer
- Jaarverslagen van de Europese Rekenkamer over verslagjaar 2023 (2024)
- Analyse 03/2024: Een overzicht van het zekerheidskader en de belangrijkste factoren die hebben geleid tot fouten in de cohesie-uitgaven voor 2014-2020 (2024)
Nationale rekenkamer Oostenrijk
Nationale rekenkamer Slovenië
Weblogbericht van collegelid Ewout Irrgang, 07-12-2021
Weblogbericht van collegelid Ewout Irrgang, 06-10-2023
Weblogbericht van collegelid Pieter Duisenberg, 09-02-2025
Laatst geactualiseerd december 2025, stand van zaken oktober 2025.