Coronarekening oktober 2020
Met het derde steunpakket voor de economie en de arbeidsmarkt heeft het kabinet op 28 augustus 2020 de looptijd van de belangrijkste steunmaatregelen in verband met de coronacrisis verlengd tot 1 juli 2021. Aanvullend heeft het kabinet op Prinsjesdag met de ontwerpbegrotingen 2021 bekendgemaakt wat de verwachte coronacrisisgerelateerde uitgaven in 2021 zullen zijn. In deze webpublicatie blikken we terug op de ontwikkeling van de verwachte uitgaven in de afgelopen maanden en kijken vooruit naar 2021.
Deze pagina biedt een overzicht op hoofdlijnen van de maatregelen. Via het bijbehorende dashboard is nadere informatie te vinden over specifieke maatregelen en de bijbehorende begrotingshoofdstukken. De monitor zal regelmatig ververst en uitgebreid worden.
Ontwikkeling en stand verwachte uitgaven
Per eind juli 2020 verwachtte het kabinet ongeveer € 39,6 miljard aan coronacrisisgerelateerde uitgaven in begrotingsjaar 2020. Omdat er minder gebruik van maatregelen werd gemaakt dan verwacht en omdat sommige afrekeningen via zogeheten kasschuiven pas na 2020 zullen plaatsvinden is dit bedrag bijgesteld naar € 34 miljard in 2020 (stand september 2020).
Figuur 1. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020)
| Maand | Uitgaven |
|---|---|
| Juli | 39,61 |
| September | 34,04 |
Fiscale maatregelen, minder ontvangsten
Naast uitgaven voor de steunmaatregelen zijn er ook gederfde inkomsten van fiscale maatregelen. Het kabinet schat dit bedrag op € 4,6 miljard. Het grootste deel daarvan (€ 3,2 miljard) bestaat uit de fiscale coronareserve. Met deze maatregel mogen ondernemers verwacht verlies over het boekjaar 2020 verrekenen met de winst in boekjaar 2019. Daarnaast zorgt de coronacrisis voor minder belasting- en premieontvangsten (€ 18 miljard) en extra uitgaven voor de WW (€ 0,8 miljard). De totale coronarekening bedraagt daarmee per september 2020 minimaal € 57,4 miljard.1
1Dit bedrag is exclusief verwachte ontvangsten. Per juli 2020 bedroeg dit circa € 1,1 miljard. Voor de maand september is dit bedrag onbekend omdat de ontwerpbegrotingen vrijwel geen informatie over ontvangsten bevatten.
Begrotingsjaar 2020
De lager verwachte uitgaven zien we bij de begrotingshoofdstukken met de voornaamste sociaaleconomische steunmaatregelen (ministeries van EZK, Financiën en SZW). Bij een aantal begrotingshoofdstukken zoals bij het Ministerie van VWS en het Gemeentefonds is het bedrag juist omhooggegaan.
Figuur 2. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per begrotingshoofdstuk per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020)
| Naam begroting | Juli | September |
|---|---|---|
| Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 25,85 | 19,09 |
| Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 2,87 | 5,05 |
| Economische Zaken en Klimaat | 4,23 | 3,22 |
| Financiën | 2,71 | 2,27 |
| Infrastructuur en Waterstaat | 1,33 | 1,33 |
| Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 0,84 | 0,94 |
| Gemeentefonds | 0,52 | 0,82 |
| Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 0,66 | 0,69 |
| Koninkrijksrelaties | 0,37 | 0,40 |
| Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | 0,15 | 0,14 |
| Binnenlandse Zaken | 0,07 | 0,08 |
| Buitenlandse Zaken | 0,01 | 0,01 |
| BES-fonds | 0 | 0,01 |
| Defensie | 0 | 0,00 |
| Justitie en Veiligheid | 0 | 0 |
Steunpakket voor economie en arbeidsmarkt
De NOW-regeling is qua financieel belang de voornaamste steunmaatregel binnen de drie sociaaleconomische steunpakketten2 van het kabinet. De Algemene Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar de opzet van het beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik in de NOW 1.0- en NOW 2.0-regeling. Uit ons onderzoek bleek onder meer dat de minister van SZW samen met UWV de risico’s op misbruik van de NOW-regeling in beeld heeft, maar ook dat risico’s niet (geheel) zijn afgedekt. Op onze website zijn alle resultaten van ons onderzoek naar de NOW-regeling terug te vinden.
Onderstaande figuur laat voor de NOW-regelingen de stand van de verwachte uitgaven per juli en september zien. In juli 2020 werd verwacht dat NOW 1.0 en 2.0 zo’n € 21 miljard zouden kosten.3 In september 2020 is dit door bijstellingen vanwege minder gebruik van de regeling en kasschuiven gedaald tot € 15 miljard. Een dergelijke bijstelling zien we ook bij de TOZO-regeling.
2 Pakket 1 (Noodpakket banen en economie {maart-mei}, 17-3-2020): € 10-20 miljard; Pakket 2 (Noodpakket banen en economie 2.0 {juni-september}, 28-5-2020): € 13 miljard; Pakket 3 (Steunpakket voor economie en arbeidsmarkt {oktober 2020-juni 2021}, 28-8-2020): € 11 miljard.
3 De uitgaven voor de NOW 1.0 waren aanvankelijk (april 2020) begroot op € 9,5 miljard. Uiteindelijk bijgesteld tot € 7,9 miljard (september 2020).
Figuur 3. Verwachte uitgaven rond de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020)
| Maand | NOW | NOW 2.0 | NOW 3.0 | Uitvoering |
|---|---|---|---|---|
| Juli | 7,98 | 12,69 | 0 | 0,55 |
| September | 7,89 | 4,86 | 2,2 | 0,01 |
Gebruik van sociaaleconomische steunmaatregelen
Op basis van gegevens van het CBS blijkt dat in totaal zo’n 330 duizend ondernemers gebruik hebben gemaakt van steunmaatregelen (dit omvat niet de gegevens over de TOZO-regeling omdat dat een vorm van bijstand is). Dat is 18% van het totale aantal bedrijven.
Onderstaande figuur laat zien dat de piek van het aantal toegekende aanvragen lag in de eerste weken van de coronacrisis.
Figuur 4. Toegekende aanvragen steunmaatregelen per week per 31 augustus 2020
| Week | Belastinguitstel | Overig | Now 1.0 | NOW 2.0 | TOGS | TVL |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 | 0 | 1740 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 13 | 0 | 735 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 14 | 4260 | 480 | 0 | 0 | 745 | 0 |
| 15 | 11570 | 645 | 76960 | 0 | 19250 | 0 |
| 16 | 10050 | 1065 | 16155 | 0 | 57830 | 0 |
| 17 | 12460 | 580 | 10670 | 0 | 61225 | 0 |
| 18 | 13060 | 430 | 6450 | 0 | 13735 | 0 |
| 19 | 5965 | 465 | 4135 | 0 | 15165 | 0 |
| 20 | 19880 | 1190 | 4820 | 0 | 9705 | 0 |
| 21 | 10940 | 750 | 4680 | 0 | 5665 | 0 |
| 22 | 41610 | 970 | 9105 | 0 | 6285 | 0 |
| 23 | 19245 | 890 | 6120 | 0 | 3840 | 0 |
| 24 | 16490 | 325 | 45 | 0 | 3385 | 0 |
| 25 | 12035 | 510 | 120 | 0 | 2600 | 0 |
| 26 | 6115 | 185 | 50 | 0 | 7510 | 0 |
| 27 | 5735 | 160 | 135 | 0 | 3140 | 0 |
| 28 | 4090 | 145 | 0 | 18645 | 2760 | 410 |
| 29 | 4020 | 115 | 10 | 8245 | 300 | 7595 |
| 30 | 3265 | 95 | 0 | 5355 | 590 | 8285 |
| 31 | 3345 | 45 | 0 | 3500 | 875 | 1990 |
| 32 | 3320 | 15 | 0 | 2675 | 450 | 2375 |
| 33 | 2970 | 25 | 0 | 2525 | 335 | 2180 |
| 34 | 4805 | 30 | 0 | 4160 | 150 | 1825 |
| 35 | 3950 | 5 | 0 | 12950 | 80 | 1780 |
| 36 | 4400 | 0 | 0 | 5070 | 5 | 310 |
Vooral van de maatregelen om belastinguitstel te verlenen, de TOGS en NOW 1.0 werd veel gebruikgemaakt. Dit zien we terug in de toegekende bedragen per maatregel:
Figuur 5. Toegekende bedragen per steunmaatregel per augustus 2020
| Regeling | Bedrag |
|---|---|
| Belastinguitstel | 9,51 |
| NOW 1.0 | 7,89 |
| NOW 2.0 | 2,13 |
| TOGS | 0,81 |
| GO | 0,45 |
| BMKB | 0,44 |
| TVL | 0,36 |
| Qredits | 0,18 |
| COL | 0,17 |
Over het gebruik van maatregelen zijn geen gedetailleerde openbare gegevens beschikbaar. Alleen van de NOW 1.0 is bekend welk bedrijf welk bedrag heeft ontvangen.Er zijn wel gegevens per bedrijfssector beschikbaar. Dit laat zien dat de sector horeca relatief gezien veel gebruikmaakt van de financiële regelingen (figuur 6). In de sector handel wordt het grootste totaalbedrag ontvangen (figuur 7).
Figuur 6. Percentage gebruik van financiële regelingen per 31 augustus 2020
| Sector | Percentage |
|---|---|
| Horeca | 67,63 |
| Vervoer en opslag | 35,68 |
| Overige dienstverlening | 29,49 |
| Handel | 29,17 |
| Nijverheid (geen bouw) | 22,41 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 22,04 |
| Cultuur, sport en recreatie | 20,61 |
| Onderwijs | 18,36 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 14,3 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 13,67 |
| Informatie en communicatie | 13,06 |
| Specialistische zakelijke diensten | 11 |
| Bouwnijverheid | 10 |
| Landbouw, bosbouw en visserij | 9,3 |
| Financiële dienstverlening | 9,26 |
| Overige sectoren en onbekend | 4,12 |
Figuur 7. Toegekende bedragen per sector per 31 augustus 2020
| Sector | Bedrag |
|---|---|
| Handel | 4,70 |
| Nijverheid (geen bouw) | 3,19 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 2,81 |
| Vervoer en opslag | 2,16 |
| Horeca | 2,08 |
| Specialistische zakelijke diensten | 1,92 |
| Informatie en communicatie | 1,07 |
| Bouwnijverheid | 0,90 |
| Cultuur, sport en recreatie | 0,88 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 0,87 |
| Overige dienstverlening | 0,42 |
| Onderwijs | 0,31 |
| Financiële dienstverlening | 0,25 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 0,20 |
| Landbouw, bosbouw en visserij | 0,18 |
| Overige sectoren en onbekend | 0,01 |
Figuur 8. Toegekende bedragen per steunmaatregel per sector per 31 augustus 2020
| Belastinguitstel | Overig | NOW 1.0 | NOW 2.0 | TOGS | TVL | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Handel | 2,31 | 0,322 | 1,583 | 0,267 | 0,184 | 0,036 |
| Nijverheid (geen bouw) | 1,58 | 0,117 | 1,142 | 0,329 | 0,016 | 0,006 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 1,18 | 0,056 | 1,133 | 0,365 | 0,034 | 0,037 |
| Vervoer en opslag | 0,87 | 0,023 | 0,889 | 0,307 | 0,045 | 0,028 |
| Horeca | 0,37 | 0,225 | 0,915 | 0,265 | 0,169 | 0,138 |
| Specialistische zakelijke diensten | 0,87 | 0,236 | 0,599 | 0,178 | 0,028 | 0,014 |
| Informatie en communicatie | 0,59 | 0,065 | 0,29 | 0,099 | 0,013 | 0,013 |
| Bouwnijverheid | 0,54 | 0,026 | 0,257 | 0,071 | 0,005 | 0,001 |
| Cultuur, sport en recreatie | 0,19 | 0,091 | 0,345 | 0,116 | 0,075 | 0,066 |
| Gezondheids- en welzijnszorg | 0,49 | 0,013 | 0,265 | 0,029 | 0,065 | 0,002 |
| Overige dienstverlening | 0,08 | 0,021 | 0,162 | 0,031 | 0,11 | 0,007 |
| Onderwijs | 0,08 | 0,016 | 0,123 | 0,034 | 0,055 | 0,006 |
| Financiële dienstverlening | 0,16 | 0,006 | 0,062 | 0,014 | 0,003 | 0,002 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 0,12 | 0,007 | 0,05 | 0,01 | 0,003 | 0,002 |
| Landbouw, bosbouw en visserij | 0,07 | 0,01 | 0,075 | 0,017 | 0,006 | 0 |
| Overige sectoren en onbekend | 0 | 0 | 0,004 | 0,002 | 0 | 0 |
Overige maatregelen
De uitgaven voor de sociaaleconomische steunmaatregelen betreffen in begrotingsjaar 2020 het grootste deel van de verwachte uitgaven. Daarnaast zijn er maatregelen voor specifieke doelgroepen. Zo ontvangen gemeenten, provincies en waterschappen na een eerste compensatie van € 566 miljoen een bedrag van € 300 miljoen voor extra kosten en tegenvallende inkomsten. GGD-en en veiligheidsregio’s ontvangen € 511 miljoen voor onder meer het uitvoeren van bron- en contactonderzoek en crisiscommunicatie. Medewerkers in de zorg ontvangen een bonus. Hiervoor is dit jaar een bedrag van € 1,3 miljard begroot.
Voor het testen op het nieuwe coronavirus is in 2020 551 miljoen begroot. De Algemene Rekenkamer deed onderzoek naar het functioneren van de testketen in het voorjaar van 2020. Onze belangrijkste conclusie was dat, vanwege niet gebruikte testcapaciteit, in de eerste maanden van de coronacrisis waarschijnlijk een groter aantal mensen op het nieuwe coronavirus getest had kunnen worden. Op onze website staat het volledige rapport over testen op corona.
Figuur 9. Verwachte uitgaven anders dan de NOW-regeling
| Naam | Bedrag |
|---|---|
| Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) | 2,50 |
| Aanschaf en distributie medische hulpmiddelen | 1,59 |
| Zorgbonus | 1,33 |
| Beschikbaarheidsvergoeding voor het openbaar vervoer | 1,32 |
| Herverzekering leverancierskredieten | 1,03 |
| Steunmaatregelen KLM | 1,00 |
| Tegemoetkoming vaste lasten | 0,88 |
| Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19 (TOGS) | 0,87 |
| Tijdelijke overbruggingsregeling Ondernemers (Tozo 2.0) | 0,80 |
| Testcapaciteit RIVM en GGD | 0,55 |
Begrotingsjaar 2021
In de op Prinsjesdag gepubliceerde ontwerpbegrotingen zien we naast de vaak al eerder bekendgemaakte plannen hoe de coronacrisis de verwachte uitgaven in 2021 beïnvloedt. Waar het in de afgelopen maanden vooral ging om directe steun kijkt het kabinet nu ook meer naar de langetermijngevolgen van de coronacrisis. “Helpen aanpassen en investeren” zijn naast steun het motto van het kabinet. Dit zien we terug bij de steunmaatregelen van de begrotingshoofdstukken van de ministeries van SZW, OCW en BZK.
Figuur 10. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per begrotingshoofdstuk in 2021
| Naam begroting | Uitgaven |
|---|---|
| Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 6,12 |
| Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 2,30 |
| Economische Zaken en Klimaat | 1,81 |
| Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 0,71 |
| Financiën | 0,31 |
| Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 0,13 |
| Infrastructuur en Waterstaat | 0,00 |
Voor begrotingsjaar 2021 verwacht het kabinet circa € 11,2 miljard extra aan verwachte coronacrisisgerelateerde uitgaven. Hiervan is € 5 miljard gerelateerd aan de NOW-regeling. Dit bedrag bestaat uit kasschuiven van de NOW-regelingen uit 2020 en uit de NOW 3.0-regeling die in het eerste halve jaar van 2021 van kracht is. Voor de culturele sector is een nieuw steunpakket beschikbaar gekomen (€ 482 miljoen). Net als in 2020 ontvangen GGD-en en veiligheidsregio’s extra geld (€ 459 miljoen). Ook is in 2021 een bedrag begroot voor de zorgbonus (€ 834 miljoen). Voor testcapaciteit is € 405 miljoen beschikbaar in 2021.
Figuur 11. Verwachte uitgaven in 2021 per steunmaatregel (top 10)
| Naam | Uitgaven |
|---|---|
| Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW 3.0) | 3,09 |
| Tegemoetkoming vaste lasten (versie 2) | 1,36 |
| Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW 2.0) | 1,02 |
| Zorgbonus | 0,83 |
| Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) | 0,78 |
| GGD-en en veiligheidsregio's | 0,46 |
| Testcapaciteit RIVM en GGD | 0,41 |
| Tijdelijke overbruggingsregeling Ondernemers (Tozo 3.0) | 0,36 |
| Herverzekering leverancierskredieten | 0,35 |
| Flankerend beleid: werkloosheid | 0,32 |
Slot
We verwachten rond de Najaarsnota (december 2020) een volgende update van deze rapportage te publiceren. De komende maanden zullen we ons interactieve dashboard van de coronarekening wanneer nodig actualiseren.