Coronarekening oktober 2020

Met het derde steunpakket voor de economie en de arbeidsmarkt heeft het kabinet op 28 augustus 2020 de looptijd van de belangrijkste steunmaatregelen in verband met de coronacrisis verlengd tot 1 juli 2021. Aanvullend heeft het kabinet op Prinsjesdag met de ontwerpbegrotingen 2021 bekendgemaakt wat de verwachte coronacrisisgerelateerde uitgaven in 2021 zullen zijn. In deze webpublicatie blikken we terug op de ontwikkeling van de verwachte uitgaven in de afgelopen maanden en kijken vooruit naar 2021.

Deze pagina biedt een overzicht op hoofdlijnen van de maatregelen. Via het bijbehorende dashboard is nadere informatie te vinden over specifieke maatregelen en de bijbehorende begrotingshoofdstukken. De monitor zal regelmatig ververst en uitgebreid worden.

Ontwikkeling en stand verwachte uitgaven

Per eind juli 2020 verwachtte het kabinet ongeveer € 39,6 miljard aan coronacrisisgerelateerde uitgaven in begrotingsjaar 2020. Omdat er minder gebruik van maatregelen werd gemaakt dan verwacht en omdat sommige afrekeningen via zogeheten kasschuiven pas na 2020 zullen plaatsvinden is dit bedrag bijgesteld naar € 34 miljard in 2020 (stand september 2020).

Figuur 1. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020)

Figuur 1. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020) bedragen x € 1 miljard
MaandUitgaven
Juli39,61
September34,04
Brontabel als csv (45 bytes)

Fiscale maatregelen, minder ontvangsten

Naast uitgaven voor de steunmaatregelen zijn er ook gederfde inkomsten van fiscale maatregelen. Het kabinet schat dit bedrag op € 4,6 miljard. Het grootste deel daarvan (€ 3,2 miljard) bestaat uit de fiscale coronareserve. Met deze maatregel mogen ondernemers verwacht verlies over het boekjaar 2020 verrekenen met de winst in boekjaar 2019. Daarnaast zorgt de coronacrisis voor minder belasting- en premieontvangsten (€ 18 miljard) en extra uitgaven voor de WW (€ 0,8 miljard). De totale coronarekening bedraagt daarmee per september 2020 minimaal € 57,4 miljard.1

1Dit bedrag is exclusief verwachte ontvangsten. Per juli 2020 bedroeg dit circa € 1,1 miljard. Voor de maand september is dit bedrag onbekend omdat de ontwerpbegrotingen vrijwel geen informatie over ontvangsten bevatten.

Begrotingsjaar 2020

De lager verwachte uitgaven zien we bij de begrotingshoofdstukken met de voornaamste sociaaleconomische steunmaatregelen (ministeries van EZK, Financiën en SZW). Bij een aantal begrotingshoofdstukken zoals bij het Ministerie van VWS en het Gemeentefonds is het bedrag juist omhooggegaan.

Figuur 2. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per begrotingshoofdstuk per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020)

Figuur 2. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per begrotingshoofdstuk per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020) Bedragen x € 1 miljard
Naam begrotingJuliSeptember
Sociale Zaken en Werkgelegenheid25,8519,09
Volksgezondheid, Welzijn en Sport2,875,05
Economische Zaken en Klimaat4,233,22
Financiën2,712,27
Infrastructuur en Waterstaat1,331,33
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit0,840,94
Gemeentefonds0,520,82
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap0,660,69
Koninkrijksrelaties0,370,40
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking0,150,14
Binnenlandse Zaken0,070,08
Buitenlandse Zaken0,010,01
BES-fonds00,01
Defensie00,00
Justitie en Veiligheid00
Brontabel als csv (556 bytes)

Steunpakket voor economie en arbeidsmarkt

De NOW-regeling is qua financieel belang de voornaamste steunmaatregel binnen de drie sociaaleconomische steunpakketten2 van het kabinet. De Algemene Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar de opzet van het beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik in de NOW 1.0- en NOW 2.0-regeling. Uit ons onderzoek bleek onder meer dat de minister van SZW samen met UWV de risico’s op misbruik van de NOW-regeling in beeld heeft, maar ook dat risico’s niet (geheel) zijn afgedekt. Op onze website zijn alle resultaten van ons onderzoek naar de NOW-regeling terug te vinden. 

Onderstaande figuur laat voor de NOW-regelingen de stand van de verwachte uitgaven per juli en september zien. In juli 2020 werd verwacht dat NOW 1.0 en 2.0 zo’n € 21 miljard zouden kosten.3 In september 2020 is dit door bijstellingen vanwege minder gebruik van de regeling en kasschuiven gedaald tot € 15 miljard. Een dergelijke bijstelling zien we ook bij de TOZO-regeling.

2 Pakket 1 (Noodpakket banen en economie {maart-mei}, 17-3-2020): € 10-20 miljard; Pakket 2 (Noodpakket banen en economie 2.0 {juni-september}, 28-5-2020): € 13 miljard; Pakket 3 (Steunpakket voor economie en arbeidsmarkt {oktober 2020-juni 2021}, 28-8-2020): € 11 miljard.

3 De uitgaven voor de NOW 1.0 waren aanvankelijk (april 2020) begroot op € 9,5 miljard. Uiteindelijk bijgesteld tot € 7,9 miljard (september 2020).

Figuur 3. Verwachte uitgaven rond de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020)

Figuur 3. Verwachte uitgaven rond de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) per juli en september 2020 (begrotingsjaar 2020) Bedragen x € 1 miljard
MaandNOWNOW 2.0NOW 3.0Uitvoering
Juli7,9812,6900,55
September7,894,862,20,01
Brontabel als csv (92 bytes)

Gebruik van sociaaleconomische steunmaatregelen

Op basis van gegevens van het CBS blijkt dat in totaal zo’n 330 duizend ondernemers gebruik hebben gemaakt van steunmaatregelen (dit omvat niet de gegevens over de TOZO-regeling omdat dat een vorm van bijstand is). Dat is 18% van het totale aantal bedrijven.

Onderstaande figuur laat zien dat de piek van het aantal toegekende aanvragen lag in de eerste weken van de coronacrisis.

Figuur 4. Toegekende aanvragen steunmaatregelen per week per 31 augustus 2020

Figuur 4. Toegekende aanvragen steunmaatregelen per week per 31 augustus 2020
WeekBelastinguitstelOverigNow 1.0NOW 2.0TOGSTVL
12017400000
1307350000
144260480007450
1511570645769600192500
16100501065161550578300
1712460580106700612250
181306043064500137350
19596546541350151650
201988011904820097050
21109407504680056650
22416109709105062850
23192458906120038400
241649032545033850
2512035510120026000
26611518550075100
275735160135031400
2840901450186452760410
2940201151082453007595
30326595053555908285
31334545035008751990
32332015026754502375
33297025025253352180
34480530041601501825
3539505012950801780
3644000050705310
Bron: CBS Brontabel als csv (731 bytes)

Vooral van de maatregelen om belastinguitstel te verlenen, de TOGS en NOW 1.0 werd veel gebruikgemaakt. Dit zien we terug in de toegekende bedragen per maatregel:

Figuur 5. Toegekende bedragen per steunmaatregel per augustus 2020

Figuur 5. Toegekende bedragen per steunmaatregel per augustus 2020 bedragen x € 1 miljard
RegelingBedrag
Belastinguitstel9,51
NOW 1.07,89
NOW 2.02,13
TOGS0,81
GO0,45
BMKB0,44
TVL0,36
Qredits0,18
COL0,17
Bron: CBS Brontabel als csv (133 bytes)

Over het gebruik van maatregelen zijn geen gedetailleerde openbare gegevens beschikbaar. Alleen van de NOW 1.0 is bekend welk bedrijf welk bedrag heeft ontvangen.Er zijn wel gegevens per bedrijfssector beschikbaar. Dit laat zien dat de sector horeca relatief gezien veel gebruikmaakt van de financiële regelingen (figuur 6). In de sector handel wordt het grootste totaalbedrag ontvangen (figuur 7).

Figuur 6. Percentage gebruik van financiële regelingen per 31 augustus 2020

Figuur 6. Percentage gebruik van financiële regelingen per 31 augustus 2020
SectorPercentage
Horeca67,63
Vervoer en opslag35,68
Overige dienstverlening29,49
Handel29,17
Nijverheid (geen bouw)22,41
Verhuur en overige zakelijke diensten22,04
Cultuur, sport en recreatie20,61
Onderwijs18,36
Gezondheids- en welzijnszorg14,3
Verhuur en handel van onroerend goed13,67
Informatie en communicatie13,06
Specialistische zakelijke diensten11
Bouwnijverheid10
Landbouw, bosbouw en visserij9,3
Financiële dienstverlening9,26
Overige sectoren en onbekend4,12
Bron: CBS Brontabel als csv (505 bytes)

Figuur 7. Toegekende bedragen per sector per 31 augustus 2020

Figuur 7. Toegekende bedragen per sector per 31 augustus 2020 Bedragen x € 1 miljard
SectorBedrag
Handel4,70
Nijverheid (geen bouw)3,19
Verhuur en overige zakelijke diensten2,81
Vervoer en opslag2,16
Horeca2,08
Specialistische zakelijke diensten1,92
Informatie en communicatie1,07
Bouwnijverheid0,90
Cultuur, sport en recreatie0,88
Gezondheids- en welzijnszorg0,87
Overige dienstverlening0,42
Onderwijs0,31
Financiële dienstverlening0,25
Verhuur en handel van onroerend goed0,20
Landbouw, bosbouw en visserij0,18
Overige sectoren en onbekend0,01
Bron: CBS Brontabel als csv (496 bytes)

Figuur 8. Toegekende bedragen per steunmaatregel per sector per 31 augustus 2020

Figuur 8. Toegekende bedragen per steunmaatregel per sector per 31 augustus 2020 Bedragen x € 1 miljard
BelastinguitstelOverigNOW 1.0NOW 2.0TOGSTVL
Handel2,310,3221,5830,2670,1840,036
Nijverheid (geen bouw)1,580,1171,1420,3290,0160,006
Verhuur en overige zakelijke diensten1,180,0561,1330,3650,0340,037
Vervoer en opslag0,870,0230,8890,3070,0450,028
Horeca0,370,2250,9150,2650,1690,138
Specialistische zakelijke diensten0,870,2360,5990,1780,0280,014
Informatie en communicatie0,590,0650,290,0990,0130,013
Bouwnijverheid0,540,0260,2570,0710,0050,001
Cultuur, sport en recreatie0,190,0910,3450,1160,0750,066
Gezondheids- en welzijnszorg0,490,0130,2650,0290,0650,002
Overige dienstverlening0,080,0210,1620,0310,110,007
Onderwijs0,080,0160,1230,0340,0550,006
Financiële dienstverlening0,160,0060,0620,0140,0030,002
Verhuur en handel van onroerend goed0,120,0070,050,010,0030,002
Landbouw, bosbouw en visserij0,070,010,0750,0170,0060
Overige sectoren en onbekend000,0040,00200
Bron: CBS Brontabel als csv (988 bytes)

Overige maatregelen

De uitgaven voor de sociaaleconomische steunmaatregelen betreffen in begrotingsjaar 2020 het grootste deel van de verwachte uitgaven. Daarnaast zijn er maatregelen voor specifieke doelgroepen. Zo ontvangen gemeenten, provincies en waterschappen na een eerste compensatie van € 566 miljoen een bedrag van € 300 miljoen voor extra kosten en tegenvallende inkomsten. GGD-en en veiligheidsregio’s ontvangen € 511 miljoen voor onder meer het uitvoeren van bron- en contactonderzoek en crisiscommunicatie. Medewerkers in de zorg ontvangen een bonus. Hiervoor is dit jaar een bedrag van € 1,3 miljard begroot.

Voor het testen op het nieuwe coronavirus is in 2020 551 miljoen begroot. De Algemene Rekenkamer deed onderzoek naar het functioneren van de testketen in het voorjaar van 2020. Onze belangrijkste conclusie was dat, vanwege niet gebruikte testcapaciteit, in de eerste maanden van de coronacrisis waarschijnlijk een groter aantal mensen op het nieuwe coronavirus getest had kunnen worden. Op onze website staat het volledige rapport over testen op corona.

Figuur 9. Verwachte uitgaven anders dan de NOW-regeling

Figuur 9. Verwachte uitgaven anders dan de NOW-regeling Bedragen x € 1 miljard
NaamBedrag
Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo)2,50
Aanschaf en distributie medische hulpmiddelen1,59
Zorgbonus1,33
Beschikbaarheidsvergoeding voor het openbaar vervoer1,32
Herverzekering leverancierskredieten1,03
Steunmaatregelen KLM1,00
Tegemoetkoming vaste lasten0,88
Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19 (TOGS)0,87
Tijdelijke overbruggingsregeling Ondernemers (Tozo 2.0)0,80
Testcapaciteit RIVM en GGD0,55
Brontabel als csv (477 bytes)

Begrotingsjaar 2021

In de op Prinsjesdag gepubliceerde ontwerpbegrotingen zien we naast de vaak al eerder bekendgemaakte plannen hoe de coronacrisis de verwachte uitgaven in 2021 beïnvloedt. Waar het in de afgelopen maanden vooral ging om directe steun kijkt het kabinet nu ook meer naar de langetermijngevolgen van de coronacrisis. “Helpen aanpassen en investeren” zijn naast steun het motto van het kabinet. Dit zien we terug bij de steunmaatregelen van de begrotingshoofdstukken van de ministeries van SZW, OCW en BZK.  

Figuur 10. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per begrotingshoofdstuk in 2021

Figuur 10. Verwachte uitgaven steunmaatregelen per begrotingshoofdstuk in 2021 Bedragen x € 1 miljard
Naam begrotingUitgaven
Sociale Zaken en Werkgelegenheid6,12
Volksgezondheid, Welzijn en Sport2,30
Economische Zaken en Klimaat1,81
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap0,71
Financiën0,31
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit0,13
Infrastructuur en Waterstaat0,00
Brontabel als csv (273 bytes)

Voor begrotingsjaar 2021 verwacht het kabinet circa € 11,2 miljard extra aan verwachte coronacrisisgerelateerde uitgaven. Hiervan is € 5 miljard gerelateerd aan de NOW-regeling. Dit bedrag bestaat uit kasschuiven van de NOW-regelingen uit 2020 en uit de NOW 3.0-regeling die in het eerste halve jaar van 2021 van kracht is. Voor de culturele sector is een nieuw steunpakket beschikbaar gekomen (€ 482 miljoen). Net als in 2020 ontvangen GGD-en en veiligheidsregio’s extra geld (€ 459 miljoen). Ook is in 2021 een bedrag begroot voor de zorgbonus (€ 834 miljoen). Voor testcapaciteit is € 405 miljoen beschikbaar in 2021.

Figuur 11. Verwachte uitgaven in 2021 per steunmaatregel (top 10)

Figuur 11. Verwachte uitgaven in 2021 per steunmaatregel (top 10) Bedragen x € 1 miljard
NaamUitgaven
Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW 3.0)3,09
Tegemoetkoming vaste lasten (versie 2)1,36
Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW 2.0)1,02
Zorgbonus0,83
Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW)0,78
GGD-en en veiligheidsregio's0,46
Testcapaciteit RIVM en GGD0,41
Tijdelijke overbruggingsregeling Ondernemers (Tozo 3.0)0,36
Herverzekering leverancierskredieten0,35
Flankerend beleid: werkloosheid0,32
Brontabel als csv (475 bytes)

Slot

We verwachten rond de Najaarsnota (december 2020) een volgende update van deze rapportage te publiceren. De komende maanden zullen we ons interactieve dashboard van de coronarekening wanneer nodig actualiseren.