Belastingdienst beschermt mensen met schulden onvoldoende, incassobureau Justitie wel alerter

Nieuwsbericht | 21-05-2025 | 11:00

Dat schrijft de Algemene Rekenkamer in het jaarlijkse verantwoordingsonderzoek, dat op 21 mei 2025 is gepubliceerd. Bij 2 ministeries, Justitie en Veiligheid en Financiën, is onderzocht hoe in de praktijk overheidsdiensten omgaan met betalingsregelingen voor burgers met schulden. De uitkomst is gemengd.

Incassobureau Justitie houdt meer rekening met leefgeld dan Belastingdienst

In maart 2023 concludeerde de Rekenkamer nog na onderzoek: de 3 grootste schuldeisers van de rijksoverheid hebben weinig oog voor kwetsbare burgers die vanwege afbetaling van schulden onvoldoende leefgeld overhouden. De aanpak voor duizenden burgers met problematische schulden is daardoor onvoldoende effectief, met name als het aankomt op maatwerk.
Verbetering van de werkwijze is zichtbaar bij het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). Dat verzorgt de inning en incasso van onder meer verkeersboetes en sluit jaarlijks honderdduizenden betalingsregelingen af. Deze overheidsdienst, die onder de minister van Justitie en Veiligheid valt, heeft de tekortkomingen opgelost door wel rekening te houden met alle betalingsregelingen van een burger bij andere publieke en private schuldeisers. De betalingscapaciteit van een burger berekent CJIB sinds september op een uniforme manier, geïnspireerd op de Nibud-methode. Daarbij telt mee of mensen met schulden voldoende leefgeld voor de boodschappen overhouden.

Minder vooruitgang bij Belastingdienst

Vergelijkbare vooruitgang is nog niet zichtbaar bij de Belastingdienst (onderdeel ministerie van Financiën), al zijn er eerste verbeteringen. De Belastingdienst houdt in  2024 nog onvoldoende rekening met de informatie die burgers aanleveren over aflossingen aan andere schuldeisers. Daarom spreekt de Rekenkamer van een onvolkomenheid in de bedrijfsvoering. Wel denkt de Belastingdienst inmiddels vaker mee met de aanvrager die om maatwerk vraagt. Verder worden medewerkers opgeleid om signalen van problemen (beter) te herkennen en wordt er meer handelingsperspectief geboden in brieven. Komende zomer start een proefproject van 10 gemeenten samen met de Belastingdienst om gegevens over toeslag- en belastingschulden te delen. Gemeenteambtenaren kunnen met die informatie in een vroeg stadium direct contact met hun inwoners zoeken over maatwerk en mogelijkheden voor kwijtschelding.
De minister van Financiën zegt in zijn reactie op het onderzoek van de Algemene Rekenkamer toe de Leidraad Invordering 2008 aan te passen. Dat is van belang, omdat belastingambtenaren nu onvoldoende ruimte hebben om binnen de beleidsregels van de leidraad rekening te houden met (alle) andere aflossingen van een burger.

Verkenning naar verbeteringen in rijksbeleid

De overheid kan het bestaansminimum van burgers alleen beschermen als alle schuldeisers betrokken zijn. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is verantwoordelijk voor het beleid hoe de rijksoverheid met incasso omgaat. De minister heeft in het najaar van 2023 aangekondigd te verkennen wat de mogelijkheden zijn om tijdig te signaleren of een burger voldoende financiële draagkracht heeft om een betalingsregeling af te sluiten. De uitkomst van deze verkenning wordt deze maand (in mei) verwacht. De ernst van de schuldenproblematiek in Nederland vraagt erom dat de minister van SZW voortgang maakt met de Rijksincassovisie binnen de rijksoverheid en de coördinatie tussen schuldeisers verbetert.