Hogesnelheidslijn-Zuid: een rapportage in beeld
De Algemene Rekenkamer heeft de afgelopen jaren verscheidene rapporten uitgebracht over de problemen rond de aanleg en exploitatie van de Hogesnelheidslijn-Zuid (HSL-Zuid), de snelle spoorverbinding tussen Amsterdam en Brussel. Op basis van onze onderzoeken hebben wij een rapportage opgesteld waarin wij het project HSL-Zuid letterlijk ‘in beeld’ brengen. Hiermee willen we de parlementaire enquêtecommissie Fyra ondersteunen, die is ingesteld om boven tafel te krijgen waarom er twintig jaar na het besluit om de spoorlijn aan te leggen nog steeds geen goed werkend systeem van passagiersvervoer over de HSL-Zuid is.
Probleem
In 1994 besloot het kabinet tot de aanleg van de HSL-Zuid. Deze spoorlijn moest Nederland aansluiten op het netwerk van Europese hogesnelheidstreinen. Maar de realisatie van een goed werkend systeem van passagiersvervoer per trein over de HSL-Zuid bleek lastiger dan gedacht. Gedurende het proces traden tal van problemen op, die zorgden voor grote vertragingen. Tot op de dag van vandaag is de laatste fase van dit complexe en langlopende project nog niet afgerond. Een van de laatste tegenvallers deed zich begin 2013 voor, toen de snelle V250-treinen (Fyra’s) waarmee over de spoorlijn werd gereden, al na enkele maanden vanwege ernstige mankementen uit dienst werden genomen.
Parlementaire enquête
De Tweede Kamer besloot in december 2013 tot de instelling van een parlementaire enquête naar de problemen rond de Fyra-treinen op de HSL-Zuid. Het onderzoek van de parlementaire enquêtecommissie Fyra is inmiddels begonnen. De hoofdvraag waarop de enquête zich richt luidt: waarom is het oorspronkelijk beoogde vervoer op de HSL-Zuid niet tot stand gekomen? Onze rapportage-in-beeld is mede bedoeld ter ondersteuning van de enquêtecommissie bij haar onderzoek.
Inhoud rapportage
Om inzicht en overzicht te bieden in het project HSL-Zuid brengen wij het project in onze rapportage letterlijk ‘in beeld’. Wij doen dit aan de hand van de diverse onderzoeken die wij de afgelopen jaren hebben verricht naar de HSL-Zuid. De afgelopen jaren hebben wij in onze publicaties over de HSL-Zuid aandacht besteed aan fasen van het project die inmiddels zijn afgerond: de contractering, de aanleg en de voorbereiding van de exploitatie. In deze rapportage is ons vizier gericht op de exploitatie van de lijn en de uiteenlopende rollen die de Nederlandse Staat daarbij vervult.
De rapportage bestaat uit zeven delen. In deel 1 geven we een overzicht van onze publicaties over de HSL-Zuid en andere spoorgerelateerde onderwerpen. Deel 2 bevat kerngegevens over de HSL-Zuid, zoals de loop van het tracé en de omvang van het projectbudget, de verschillende onderdelen van de HSL-Zuid (de onderbouw, de bovenbouw, het vervoer) en de daarbij behorende contracten met marktpartijen zoals High Speed Alliance en Infraspeed. In deel 3 schetsen we wie de belangrijkste spelers zijn op het dossier HSL-Zuid. We staan vooral stil bij de verschillende rollen die de Nederlandse Staat in het geheel vervult. In de delen 4 tot en met 7 gaan we op enkele van die rollen van de Staat dieper in. We belichten de Staat als concessieverlener, de Staat als partij in het contract met Infraspeed, de Staat als partij in de samenwerking met België en de Staat als aandeelhouder van de Nederlandse Spoorwegen.
Reactie staatssecretaris van IenM
Wij hebben op 26 juni 2014 een reactie van de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu (IenM) ontvangen op onze rapportage, mede namens de minister van Financiën. Onder verwijzing naar het voorwoord, waarin wij de verwachting uitspreken dat onze rapportage de werkzaamheden van de parlementaire enquêtecommissie Fyra zal kunnen ondersteunen, schrijft de staatssecretaris dat zij de parlementaire enquêtecommissie maximale ruimte wil bieden in haar oordeelsvorming. Om die reden, en ook omdat onze rapportage geen conclusies en aanbevelingen bevat, ziet zij geen aanleiding voor het geven van een nadere inhoudelijke reactie.
Wij sluiten ons aan bij de staatssecretaris en wachten de uitkomsten van de parlementaire enquête Fyra af.
Infographics
Van de publicatie Hogesnelheidslijn-Zuid: een rapportage in beeld kunt u de pagina’s met infographics afzonderlijk downloaden.
1. Rekenkamer onderzoeken naar de HSL-Zuid, 2002-2014
- Algemene Rekenkamer volgt HSL-Zuid sinds 2001
2. Kerngegevens HSL-Zuid
- Het plan: met 300 km/uur richting Parijs
- Contracten HSL-Zuid per onderdeel
3. Spelers op het dossier HSL-Zuid en rollen van de Nederlandse Staat
- Belangrijkste spelers op het dossier HSL-Zuid
- Rollen van de Nederlandse Staat
4. Rol van de Nederlandse Staat als concessieverlener
- De concessie voor het vervoer op de HSL-Zuid
- Ontwikkelingen in de concessie sinds 2001
- Problemen bij realiseren van een werkend vervoerssysteem
- Ontvangsten voor de Staat: vergoeding voor het gebruik van de HSL-Zuid
- Ontvangsten voor de Staat: vergoeding voor het gebruik van de HSL-Zuid; toelichting van de belangrijkste wijzigingen in de administratie van IenM
5. Rol van de Nederlandse Staat als partij in het contract met Infraspeed
- Aanleg bovenbouw en onderhoud HSL-Zuid: contract voor dertig jaar
- Recente ontwikkelingen infrastructuur
- Uitgaven voor de Staat: vergoeding voor de beschikbaarheid van de HSL-Zuid
6. Rol van de Nederlandse Staat in de samenwerking met België
- Onderhandelingen met de zuiderburen
- Afgesproken internationaal vervoer op de HSL-Zuid door de jaren heen
7. Rol van de Nederlandse Staat als aandeelhouder van de NS
- Wat houdt het aandeelhouderschap van de Staat in?
- Financiering materieel NS